مراقب باشیم
چهارشنبه سوری را چهارشنبه سوزی نکنیم
امیدواریم با اتخاذ تدابیر و تصمیم‌های دقیق و اثربخش در راستای پیشگیری و کاهش اثرات و خطرات ناشی از رفتارهای پرخطر برخی از افراد، علاوه بر ایجاد شور و نشاط در جامعه، در حفظ این سنت باستانی بکوشیم.
برخی از پژوهشگران، واژه‌ی «سور» در ترکیب «چهارشنبه‌سوری» را به‌معنای «جشن» می‌دانند، در حالی که برخی دیگر از پژوهشگران واژه‌ی «سور» را شکل دیگری از واژه‌ی «سرخ» می‌دانند و آن را برگرفته از سرخی آتش و به عنوان نمادی از سرخی چهره و سلامتی فرد به حساب می‌آورند. حال اگر این اختلاف را کنار بگذاریم، امروزه شکل سنتی و زندگی‌بخش چهارشنبه‌سوری تغییر یافته و به بازی‌های خطرناک با مواد منفجره و آتش‌زا تبدیل شده و با تأسف این جشن و سرور شادی‌بخش را به شبی تلخ و ناگوار بدل کرده که صحنه‌های غم‌انگیز و دردناک آن، چشم و دل هر بیننده‌ای را محزون و نگران می‌کند. امیدواریم با اتخاذ تدابیر و تصمیم‌های دقیق و اثربخش در راستای پیشگیری و کاهش اثرات و خطرات ناشی از رفتارهای پرخطر برخی از افراد، علاوه بر ایجاد شور و نشاط در جامعه، در حفظ این سنت باستانی بکوشیم.
آسیب‌های شایع ناشی از مواد منفجره و آتش‌زا در چهارشنبه‌سوری
مراسم چهارشنبه‌سوری در ساعات پایانی آخرین سه‌شنبه سال برگزار شده و افراد زیادی در این مراسم دچار آسیب می‌شوند. هر ساله وضعیت آسیب‌دیدگان چهارشنبه‌سوری، تقریباً مشابه بوده و می‌توان از نظر آماری، این وضعیت را با اندکی چشم‌پوشی در تمام سال‌ها تعمیم داد.
بر اساس یک تحقیق انجام شده در سال‌های اخیر، مصدومان و آسیب‌دیدگان مراسم چهارشنبه‌سوری مورد بررسی قرار گرفته و نتایج زیر به دست آمده است:
- آسیب‌دیدگان این مراسم، ۸۳.۲% مرد و ۱۶.۸% زن بوده‌اند.
- میانگین سنی آسیب‌دیدگان بین ۹ تا ۲۰ سال بوده و گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال، بیشترین تعداد را داشته‌اند.
- از نظر نوع ماده آتش‌زا، ترقه با ۶۰.۷% بیشترین آسیب‌دیدگی را ایجاد کرده است.
- %۵۰ آسیب‌ها در دست و پا و ۲۴% آسیب‌ها مربوط به نواحی صورت و به ویژه چشم است.
- نیمی از آسیب‌دیدگان رهگذر بوده یا به هنگام تماشای آتش‌بازی دیگران، دچار آسیب‌های چهارشنبه‌سوری شده‌اند.
جوانان و نوجوانان، آسیب‌پذیرترین گروه در حوادث چهارشنبه‌سوری
- از آنجا که جوانان بیشترین گروه آسیب‌پذیر این مخاطره هستند، افزایش آگاهی و دانش به ویژه به وسیله برنامه‌های آموزشی و هشداردهنده ضروری به نظر می‌رسد. والدین گرامی با آگاه‌سازی فرزندان خود از خطرات و پیامدهای بازی با آتش و مواد آتش‌زا و همچنین نظارت مستقیم در خرید وسایل آتش‌زای کم‌خطر می‌توانند تا حد زیادی از بروز حوادث احتمالی بکاهند.
- هرچند موضوع ایمنی و پیشگیری از حوادث مربوط به چهارشنبه‌سوری برای گروه سنی نوجوان، زیاد جالب به نظر نمی‌رسد، ولی می‌توان با آموزش‌های جذاب و نمایش آسیب‌پذیری آنها در مقابل خطرات این مراسم باستانی، کودکان و نوجوانان را تشویق کرد تا درک مناسبی از حوادث این مراسم داشته باشند.
- همچنین در راستای آموزش‌های ارائه شده، باید به این قشر آسیب‌پذیر یادآور شد که وسایل آتش‌بازی بی‌خطر در جهان وجود ندارد. حتی وسایل آتش‌بازی کم‌خطر که با شرایط استاندارد در کارخانه‌های معتبر تولید می‌شود، در صورت کمترین سهل‌انگاری و عدم رعایت نکات ایمنی، می‌تواند حوادث مصیبت‌بار و اندوهناکی را باعث شوند.
نکات و توصیه‌های ایمنی برای چهارشنبه‌سوری
در این بخش با نکات و توصیه‌های ایمنی قبل، حین و بعد از مراسم چهارشنبه‌سوری آشنا می‌شویم.
پیش از مراسم چهارشنبه‌سوری، چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
- از نگهداری و حمل وسایل خطرناک از قبیل نارنجک، ترقه، منور و مواد آتش‌زا، آتش‌گیر و انفجاری حتی به مقدار بسیار کم در جیب لباس و کیف و در ظروف شیشه‌ای و فلزی به ویژه در چهارشنبه‌سوری خودداری کنید.
- مواد منفجره و آتش‌زا را به‌طور ایمن در یک جعبه و در جای خنک و به دور از سایر مواد آتش‌گیر، گرما و الکتریسیته قرار دهید.
- برای پیشگیری از ورود مواد آتش‌زا و لوازم آتش‌بازی، پنجره‌های خانه را بسته نگه دارید.
- خودروهای خود را داخل پارکینگ برده یا در معابر عریض پارک کنید.
- مواد سریع‌الاشتعال را از منزل، پشت بام و زیرزمین‌ها دور کنید.
در صورت شرکت در این مراسم، والدین باید موارد زیر را مدنظر قرار دهند:
- مراقب رفتار، عملکرد و رفت‌وآمد فرزندان خود باشید و به منظور پرهیز از استفاده از مواد آتش‌زای خطرناک، ساخت ترقه و مواد منفجره دستی هشدارهای لازم را به آنها بدهید.
- در روزهای قبل از مراسم چهارشنبه‌سوری از مکان‌های کم تردد منازل از قبیل انبار، پشت‌بام، زیرپله، بالکن و تراس به منظور اطلاع از مخفی کردن مواد منفجره و آتش‌زا توسط فرزندان به صورت غیر مستقیم بازدید کنید.
کبریت و مواد آتش‌زا را از دسترس کودکان دور کنید. - در صورت شاغل‌بودن برای همراهی، کنترل و نظارت بر فرزندان، زودتر از زمان همیشگی به منزل برگردید.
- وسایل آتش‌بازی را از محل‌های مطمئن خریداری کنید. این مواد را از دست‌فروش تهیه نکنید.
- حتی مواد آتش‌بازی کم‌خطر را ـ حتماً ـ در جای خشک و خنک نگهداری کنید.
- از استفاده کودکان از مواد آتش‌بازی و آتش‌زا به تنهایی جلوگیری کنید.
نکته مهم:
- صاحبان فروشگاه‌های مواد شیمیایی و رنگ فروشی‌ها از فروش هرگونه مواد آتش‌زا و مواد شیمیایی به کودکان و نوجوانان جداً خودداری نمایند.
در هنگام مراسم چهارشنبه‌سوری، چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
چه نباید کرد؟
- از روشن‌کردن آتش در مکان مسقف و در نزدیک خودروها و سیم‌های برق خودداری کنید.
- از روشن‌کردن آتش بر روی آسفالت و زیر یا نزدیک درختان خودداری کنید.
- در نزدیکی پست‌های برق، ایستگاه‌های تقلیل فشار گاز، پمپ بنزین‌ها، وسایل نقلیه حامل بنزین و مواد سوختنی، پارکینگ‌های عمومی و معابر باریک آتش‌بازی نکنید.
- برای ایجاد آتش، از الکل ، بنزین و مواد سریع‌الاشتعال استفاده نکنید.
- با مانتو، چادر، شال بلند، لباس گشاد و عینک از روی آتش عبور نکنید.
- وسایل آتش‌زا را روی درختان و افراد دیگر پرتاب نکنید.
- از پرتاب وسایل تحت‌فشار(کپسول، اسپری حشره‌کش)، وسایل شیشه‌ای(شیشه آب، آمپول) و قوطی‌های فلزی مثل کنسرو در آتش خودداری کنید. زیرا پس از انفجار، ذرات آن پرتاب شده و ممکن است وارد چشم شود.
- از آتش‌زدن لاستیک، هیزم و کارتن خالی در واحدهای مسکونی یا در معابر، کوچه و خیابان خودداری کنید. چون علاوه بر ایجاد آلودگی‌های شدید در هوا، سایر خطرات را در پی دارد.
- از پرتاب فشفشه و مواد سوختنی بر روی شاخه درختان، پشت‌بام و بالکن منازل خودداری کنید.
- فقط در فضای باز اقدام به استفاده از فشفشه و ترقه نمایید. هنگام استفاده از فشفشه دستانتان را باز نگه‌داشته و از جلوی صورت دور نگه‌دارید تا دچار سوختگی نشوند.
- از برپایی آتش‌های حجیم، وسیع و غیرقابل‌مهار خودداری کنید.
- ترقه‌های دست‌ساز که صدای مهیبی ایجاد می‌کنند، جراحات سنگین چشمی، سوختگی بدن، ناشنوایی و حتی قطع عضو را به ویژه برای کودکان، نوجوانان و جوانان به همراه دارند. از این مواد پرخطر استفاده نکنید.
- از بالن آرزوها استفاده نکنید.
- هیچگاه ماده آتش‌زا و منفجره‌ای که یک بار استفاده شده را دوباره استفاده نکنید. داخل آن را نگاه نکنید و به سمت یکدیگر نگیرید.
چه باید کرد؟
- به سالمندان، بیماران قلبی، زنان باردار و نوزادان و بیمارستان‌ها توجه ویژه داشته باشید.
- از وسایل استاندارد برای روشن‌کردن آتش استفاده کنید.
- بهتر است آتش را در زمین مسطح و هموار خاکی یا بتونی روشن کنید.
- با ریختن مقداری خاک در زیر محل برپایی آتش، از آسیب رسانی به سطح آسفالت معابر پیشگیری کنید.
- از مواد آتش‌زا و انفجاری کم‌خطر در بیرون از خانه و به دور از محل مسکونی، علف‌های خشک و درختان استفاده کنید.
- یک خاموش‌کننده و شیلنگ متصل به آب را در محل ایجاد آتش آماده کنید.
- تماشاچیان (ناظرین بی‌گناه) بیشتر در خطر اصابت ترکش‌های ترقه‌ها و مواد منفجره هستند. سعی کنید در تیررس ترکش‌ها نباشید.
- از نزدیک‌شدن به افرادی که مسایل ایمنی را رعایت نمی‌کنند یا کارهای خطرناک انجام می‌دهند، بپرهیزید.
- در صورت بروز هرگونه آتش‌سوزی و یا حادثه، با حفظ خونسردی در کوتاهترین زمان با شماره تلفن ۱۱۵ مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی(اورژانس) و ۱۲۵ ستاد فرماندهی سازمان خدمات ایمنی(آتش‌نشانی) تماس گرفته و مراتب را با ذکر نوع آسیب و نشانی دقیق اطلاع دهید.
در صورت مشاهده اتمام مراسم چهارشنبه‌سوری چه باید کرد؟
- قبل از ترک محل انجام مراسم چهارشنبه‌سوری، حتماً از خاموش بودن آتش در آن محل مطمئن شده و توسط آب، باقی‌مانده آن را کاملاً سرد کرده و جمع‌آوری کنید.
- برای جمع کردن بقایای مواد آتش بازی، حتماً ۱۵ تا ۲۰ دقیقه صبر کنید. سپس آن را در یک سطل محتوی آب ریخته و دفع کنید.
کمک‌های اولیه برای مصدومان و قربانیان مراسم چهارشنبه‌سوری
این بخش را با دقت و حوصله مطالعه کنید و یاد بگیرید که چگونه می‌توانید ناجی جان انسان‌ها شوید. یادگیری مهارت‌های این بخش برای همه ضروری است.
چرا چهارشنبه سوزی؟!
در بسیاری از اوقات مشاهده می‌کنیم که تعبیر «چهارشنبه‌سوزی» را به جای چهارشنبه‌سوری به کار می‌برند. دلیل اصلی این مسأله به سوختگی به عنوان متداول‌ترین نوع آسیب در مراسم چهارشنبه‌سوری برمی‌گردد. بعضی از جوانان با ایجاد صداهای مهیب در این شب لذت می‌برند و به نوعی برای ایجاد صدای بلندتر با یکدیگر رقابت می‌کنند. این صداهای مرگبار علاوه بر آسیب‌های موقت یا دائمی می‌توانند در افراد مسن باعث بروز ناراحتی‌های روحی و روانی، سکته‌های قلبی و در زنان باردار موجب سقط جنین شوند.
شایعترین آسیب‌های مراسم چهارشنبه‌سوری، سوختگی، زخم، پارگی، قطع عضو، آسیب‌های چشمی و شنوایی است. عوارض این آسیب‌ها به دو دسته تقسیم می‌شود:
- آسیب‌های کوتاه‌مدت مانند سوختگی، قطع عضو، کوری و عفونت در محل زخم
- آسیب‌های درازمدت مانند مشکلات روحی و عصبی که در آینده بر زیبایی و کارایی افراد، بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
اگر لباس فردی آتش گرفت، چه کار باید کرد؟
از دویدن او جلوگیری کنید. زیرا دویدن باعث رسیدن اکسیژن بیشتر به آتش شده و لباس فرد را شعله‌ورتر می کند. همچنین:
- او را نگه دارید.
- روی زمین بیندازید.
- فرد را با پتو بپوشانید.
- تا زمانی که آتش خاموش شود، به آرامی او را بغلتانید.
کمک‌های اولیه درسوختگی ها؛
- ابتدا با مرکز آتش نشانی (۱۲۵) و فوریت های پزشکی (۱۱۵) تماس بگیرید.
- از امنیت صحنه مطمئن شوید و استانداردهای حفاظت فردی را رعایت کنید.
- هرچه سریعتر فرد را از محل حادثه دور کنید.
- نخستین گام در برخورد با مصدومین سوختگی، توقف روند سوختگی است.
- مناسب ترین و مؤثرترین روش برای توقف روند سوختگی‌های حرارتی و همچنین کاهش صدمات سوختگی، استفاده از آب است(به‌جز سوختگی‌های با مواد شیمیایی پودری و سوختگی‌های الکتریکی که نخست می‌بایست عامل سوختگی حذف شود(.
- اگر سوختگی وسیع است از پتوی نجات استفاده کنید.
- توجه داشته باشید که از آب سرد و یخ برای پایان دادن به روند سوختگی استفاده نکنید(اگرچه این روش باعث کاهش درد می شود، اما موجب تشدید آسیب به بافت‌ها و سیستم گردش خون می شود. سعی کنید از آبی استفاده کنید که متناسب با درجه محیط معمول زندگی باشد، مانند آب لوله کشی منازل(.
- از بازبودن راه هوایی فرد و برقراری تنفس طبیعی مؤثر او اطمینان داشته باشید.
- لباس و زیورآلات در محل سوختگی را پیش از تورم و در صورتی که چسبیده نباشد، خارج کنید.
- تاول‌های ایجاد شده را نترکانید.
- از پمادهای خانگی همچون خمیردندان، سیب زمینی، رب گوجه‌فرنگی و… استفاده نکنید.
- در صورت نیاز به انتقال فرد به مراکز درمانی مناسب، از پماد و آنتی بیوتیک‌های موضعی بر روی سطح زخم سوختگی استفاده نکنید.
- محل سوختگی را برای پیشگیری و کاهش خطر عفونت و همچنین کاهش درد، پانسمان و بانداژ کنید.
- سطح پاسخ‌دهی فرد و برقراری تنفس طبیعی را بررسی کنید. در صورت عدم پاسخ‌دهی و عدم برقراری تنفس طبیعی و مؤثر، ضمن تماس با نیروهای اورژانس (۱۱۵)، احیای قلبی و ریوی را برای فرد اعمال کنید.
کمک‌های اولیه در مصدومین قطع عضو شده
یک عضو ممکن است به صورت کامل و یا نیمه، قطع شود. معمولاً پس از قطع عضو، خونریزی اتفاق می‌افتد. همچنین شدت خونریزی در مصدومان، متفاوت است. با دانستن انواع روش‌های کنترل خونریزی خارجی و شرایط نگهداری از عضو قطع شده، فاصله بین مرگ و زندگی انسان مشخص می‌شود.
چه باید کرد؟
- با اورژانس تماس بگیرید.
- دستان خود را تمیز و ضدعفونی کنید.
- در بررسی مصدوم دچار هرگونه قطع عضو، همانند سایر شرایط عمل کنید؛ کنترل خونریزی در اولویت است.
- تلاش کنید با کمک فشار مستقیم، پانسمان و بانداژ، خونریزی کنترل شود.
- در صورتی که با فشار مستقیم و پانسمان خونریزی کنترل نشد، در صورتی که اموزش دیده اید از تورنیکه(شریان‌بند) استفاده کنید.
- با توجه به احتمال انجام عمل جراحی، به مصدوم اجازه خوردن وآشامیدن ندهید. انتقال صحیح و به موقع عضو قطع شده به بیمارستان توسط همراهان بیمار می‌تواند در پیوند عضو قطع‌شده بسیار مهم باشد.
- هر ماده غیر بهداشتی که زخم را آلوده می‌کند، بردارید(سعی نکنید اجسام نافذی را که در بدن فرو رفته، بیرون بکشید(.
- از شست‌وشوی عضو قطع شده خودداری کنید.
انتقال صحیح عضو قطع شده
انتقال صحیح عضو قطع شده، کمک بسیار مهمی است که همراهان مصدوم می‌توانند در این زمینه ایفا کنند. این کار باید در سریعترین و کوتاهترین زمان ممکن انجام شود.
چه باید کرد:
- هر ماده کثیفی که می تواند زخم را آلوده کند بردارید. از شستشوی عضو قطع شده خودداری کنید.
- عضو قطع شده را داخل گاز استریل یا پارچه‌ای تمیز بپیچید.
- آن را داخل یک کیسه پلاستکی یا دستکش گذاشته، هوای داخل آنرا خالی کرده و سر آنرا گره بزنید.
- اکنون این مجموعه را داخل یک کیسه یا ظرف حاوی آب و یخ قرار داده و همراه مصدوم به مرکز درمانی منتقل کنید.
- در مناطق دور افتاده و یا جاده‌های بین‌شهری می‌توان از یخچال خودروهای سنگین برای انتقال عضو قطع شده استفاده کرد
هرگز عضو قطع شده را بدون پوشش پلاستیکی داخل آب یا روی یخ قرار ندهید.
هرگز عضو قطع شده را داخل ظرف یخ خالص نگذارید و از یخ خشک برای نگهداری استفاده نکنید.
در مورد اینکه عضو قطع شده کوچک است یا قابل پیوند نیست قضاوت نکنید و کوچکترین قطعه را نیز طبق دستورالعمل نگهداری و منتقل کنید.
عضو قطع شده را همراه مصدوم انتقال دهید.
نحوه برخورد با حوادث چشمی در مراسم چهارشنبه‌سوری
اصابت مستقیم ترکش‌های ناشی از انفجار مواد آتش‌زا مانند نارنجک، سیگارت و فشفشه باعث کوری و گاهی تخلیه چشم می‌شود. این حادثه به قدری زیاد است که عنوان «نابینایی در چهارشنبه‌سوری» را به خود اختصاص داده است.
در صورت مشاهده حادثه چشمی چه باید کرد؟
- درصورت آلودگی چشمی، حداقل ۱۵ دقیقه چشم را از سمت داخل به خارج بشویید.
- هرگز چشم‌ها را مالش ندهید.
- از استفاده خودسرانه از قطره‌ها و پمادهای چشمی خودداری کنید.
- در صورت مشاهده جسم خارجی در چشم، آن را خارج نکنید. اگر آموزش دیده‌اید، چشم را با یک لیوان کاغذی، پانسمان و بانداژ کنید. در صورت عدم دانش و مهارت، با ۱۱۵ تماس بگیرید.
- فرد مصدوم را برای درمان سریع و به موقع به مراکز تخصصی چشم پزشکی انتقال دهید.
بیایید شور و شادی چهارشنبه‌سوری را با یک عمر غم و افسوس عوض نکنیم.
