معاونت بهداشت

راهنمای آموزش بهداشت دهان و دندان

بر اساس تحقیقات انجام شده شایع ترین بیماریهایی که در دهان و دندانها ایجاد می شود، پوسیدگی های دندانی و التهاب لثه می باشد. هدف علم دندان پزشکی در درجه اول پیشگیری از ایجاد پوسیدگی های دندانی و بیماریهای لثه می باشد. خوشبختانه بیماریهای دهان و دندان خصوصا پوسیدگی دندان و بیماری لثه با روشهای ساده بهداشتی قابل پیشگیری می باشند و پیشگیری می تواند هزینه های درمانهای دندانپزشکی هر خانواده را به شدت کاهش دهد.

بنابراین حفظ بهداشت دهان و دندان مهم ترین راه برای پیشگیری از بیماری های دندان ها و لثه ها می باشد.و مهمترین روشهای پیشگیری شامل موارد زیر است:1-تمیزکردن منظم دندانها با مسواک و نخ دندان با روش صحیح 2-معاینات چکاپ دوره ای و درمانهای به موقع 3-رعایت اصول تغذیه صحیح خصوصا کم کردن دفعات مصرف مواد قندی و شیرینیجات 4-فلورایدتراپی 5-فیشور سیلنت

حفظ بهداشت دهان و دندان تنها با مسواک زدن درست و استفاده صحیح از نخ دندان مسیر است. پیش از آموزش روش مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بهتر است به نکات زیر توجه نمایید:

• مسواک زدن به تنهایی نمی تواند سطوح بین دندان ها را تمیز کند بنابراین یک وسیله ی کمکی برای تمیز کردن این سطوح باید استفاده شود. ساده ترین و در دسترس ترین وسیله برای این کار نخ دندان است.
• توصیه می شود از مسواک سخت استفاده نکنید، از پودرها و خمیردندان های ساینده جرمگیر استفاده ننماییم و با شدت و با روش غلط مسواک نزنیم، زیرا این کار باعث ساییدگی دندان ها و تحلیل لثه می شود.از مسواک نرم soft  استفاده نمایید.
• تمام سطوح دندان ها را با روشی صحیح (که در این برگه آموزش می دهیم) به خوبی مسواک بزنید و توجه کنید که بهترین زمان مسواک زدن شب ها قبل از خواب و صبح ها بعد از صبحانه می باشد.
• سطح جلویی، پشتی، وسط جونده تمام دندان های عقب و جلو و حتی پشت آخرین دندان را به دقت و با حوصله مسواک بزنید.
• مسواک زدن دندان های عقب و سطوح پشتی دندان ها کمی مشکل است به همین دلیل این نواحی بسیار در معرض باکتری ها قرار می گیرند. در مسواک زدن و نخ دندان کشیدن حتماً به این سطوح توجه شود.

روش صحیح مسواک زدن:

از عقب ترین دندان در هر قوس فکی شروع کنید سر مسواک را روی سطحی از دندان های عقب که با گونه در تماس است قرار دهید، به طوری که سرمسواک روی سه یا چهار دندان را بپوشاند. شانه های مسواک را کمی به طرف لثه متمایل کرده و مختصر فشاری به مسواک وارد کنید تا الیاف مسواک به زیر لثه و بین دندان ها فرو روند. بدون اینکه مسواک را به شدت عقب و جلو ببرید، حرکات لرزشی درجا انجام دهید، این کار را بر روی تمام دندان های فک بالا و سپس فک پایین، و بر روی تمام سطوح جلویی و پشتی و سطح جونده دندان ها انجام دهید تا به این ترتیب تمام دندان ها تمیز شوند. (در این روش موهای مسواک با محور عمودی دندان زاویه 45 درجه می سازد.)

به نکات زیر توجه کنید:

• موهای مسواک در این روش باید کمی به طرف لثه متمایل باشد. به طوری که تعدادی از الیاف به زیر لثه فرو بروند و زیر لثه ها را شستشو دهند.
• در این روش حرکات بالا به پایین انجام داده شود و نیز از حرکات عقب و جلوی محکم و طولانی (حرکات افقی) پرهیز شود و تنها با حرکات لرزشی یعنی حرکات عقب و جلوی کوتاه عمل مسواک زدن صورت گیرد.

نخ دندان:

همانطور که اشاره شد مسواک زدن تنها سطوح جلویی، پشتی و سطح جونده دندان ها را تمیز می کنند و قادر به تمیز کردن سطوح بین دندان ها نیست، لذا جهت تمیز کردن این سطوح باید از نخ دندان استفاده شود.

به نکات زیر توجه کنید:

• در هنگام وارد کردن نخ دندان به ناحیه بین دندان ها این کار را به آرامی انجام دهید تا لثه آسیب نبیند.(حرکت عقب و جلو اره ای)
• نخ دندان را از ناحیه ی زیر لثه به سمت نوک دندان در حالی که نخ به سطح دندان تکیه دارد حرکت دهید، به طوری که نخ چندبار سطح هر دندان را تمیز کند.
• با نخ دندان حرکات بالا و پایین (در حالی که نخ با سطح دندان تماس دارد) انجام دهید و از حرکات عقب و جلو به طوری که دندان اره شود بپرهیزید.
• همیشه از یک قسمت جدید و تمیز نخ دندان استفاده کنید.
• پس از استفاده از نخ دندان دهان را با آب یا آب نمک رقیق بشویید.و قبل از مصرف نخ باید دستها با اب و صابون شسته شوند.

فلوراید:

فلوراید باعث استحکام دندان ها شده و آن ها را در برابر پوسیدگی مقاوم می کند.و پوسیدگی را بطور قابل توجهی کاهش می دهد.

روش های استفاده از فلوراید:

1. خمیردندان حاوی فلوراید
2. نخ دندان دارای فلوراید
3. دهان شویه فلوراید
4. فلورایدتراپی توسط دندان پزشک یا بهداشتکار دهان و دندان با وارنیش
5. قرص یا قطره فلوراید که حتماً بایستی با تجویز متخصص دندان پزشکی اطفال مصرف گردد.

فیشورسیلنت (شیارپوش)

سطح جونده دندان های آسیای بزرگ دائمی در ابتدای رویش دارای شیارهای عمیقی هستند. جهت جلوگیری از تجمع مواد غذایی و شروع پوسیدگی، دندان پزشک یا بهداشت کاران دهان و دندان با استفاده از اشعه و مواد مخصوصی به نام فیشورسیلانت این شیارها را پرو کم عمق می نمایند تا موهای مسواک به راحتی بتوانند این شیارها را تمیز کنند و میکروبها و مواد غذایی به راحتی به داخل شیارها نفوذ نکنند.

تغذیه صحیح:

بهترین رژیم غذایی جهت سلامت دهان و دندان و نیز سلامت عمومی بدن رژیمی است که حاوی میزان حداقل کربوهیدرات (نان، برنج، مواد قندی) و به مقادیر زیادی حاوی فیبر (میوه جات و سبزیجات) و مواد معدنی ( شیر و محصولات لبنی) باشد. در صورت مصرف مواد قندی در طول روز در یک وعده مصرف شوند و از تدریجی خوردن آن در طول روز خودداری گردد یعنی بهتر است تعداد دفعات مصرف مواد قندی را کم کنیم.

نکات کلیدی:

• جهت بررسی وضعیت سلامت دهان و دندان خود و فرزندانتان هر 6ماه یکبار برای معاینه به دندان پزشک مراجعه کنید. هر چند نشانه ای از مشکلات دندانی و لثه به نظر شما نرسد. با این کار از پیشرفت بیماری های دهان و دندان پیشگیری نمایید.
• در صورت درمان به موقع پوسیدگی های دندانی علاوه بر صرف هزینه ی کمتر، از پیشرفت پوسیدگی و ابتلاء به دندان درد و نیاز به درمان ریشه  (عصب کشی) جلوگیری می شود.
• با انجام درمان های دندان پزشکی، فقط و فقط به مراکز مجاز و دارای پروانه معتبر از وزارت بهداشت که اصول بهداشتی و کنترل عفونت را رعایت می کنند مراجعه نمایید و از مراجعه به دندان سازان تجربی غیرمجاز و بدون پروانه خودداری کنید.در غیر این صورت احتمال درمان های غلط و ابتلا به بیماری های واگیردار و خطرناک وجود دارد.
• مسواک خوب باید موهای صاف و یکنواخت داشته باشد. چنانچه موهای مسواک از حالت اولیه خارج شدند (معمولاً هر سه ماه یکبار) باید آن را عوض کرد.
• برای هر مرتبه مسواک زدن اندازه ی یک نخود از خمیردندان حاوی فلوراید را در موهای مسواک فرو ببرید.
• برای اینکه تمام دندان ها مسواک شوند. بهتراست همیشه  با نظم و ترتیب مسواک بزنید. (مثلاً اول فک بالا از راست به چپ و بعد فک پایین از چپ به راست)
• هرگز بعد از مسواک زدن، مسواک مرطوب را در جای دربسته قرار ندهید چون این کار موجب رشد میکروبها روی موهای مسواک می شود.
• در انتخاب مسواک مناسب از راهنمایی دندان پزشکان یا بهداشتکاران دهان و دندان استفاده نمایید.
• مصرف دهان شویه های ضدعفونی کننده بدون تجویز دندان پزشک کار درستی نیست. افراد سالم که مشکل بیماری لثه و ... ندارند نیازی به مصرف این گونه دهان شویه ها ندارند و در صورتی که مایلید دهان خود را شستشو دهید، بهترین دهان شویه آب نمک رقیق (نصف قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب حل شود) می باشد که بعد از مسواک زدن می توانید از آن استفاده نمایید.
• در پایان مسواک زدن، می توانید برای از بین رفتن میکروب ها از روی زبان و رفع بوی بد دهان، مسواک خود را با نرمی و آرامی چندبار از عقب به جلو روی زبان بکشید.
• فراموش نکنید که مصرف دخانیات (سیگار و قلیان و ...) برای سلامتی دهان و دندان بسیار مضر است. حداقل دفعات مصرف دخانیات را کم کنید و بعد از مصرف دهان خود را شستشو دهید.

در پایان لازم به ذکر است به این مسئله توجه شود که سلامت دهان و دندان در سلامتی سایر اعضای بدن نقش به سزایی دارد.بدین معنی که بیماری های دهان و دندان می تواند موجب ایجاد یا تشدید سایر بیماری ها گردد.