معاونت بهداشت

چربی خون

چه عواملی باعث اختلال در چربی خون می شوند؟
1- وراثت
اگر پدر و مادر شما سطوح بالای چربی خون دارند، شانس شما نیز برای داشتن کلسترول بالا افزایش می یابد. اگر در یک خانواده یکی از اعضاء خانواده نیز از نظر چربی خون بررسی گردند.
2- سن و جنس
در کلیه افراد با افزایش سن سطح چربی خون افزایش می یابد. همچنین در حالت کلی،زن ها در سن قبل از یائسگی میزان کلسترول کمتری نسبت به مردان دارند در حالی که بعد از سن یائسگی این میزان در حد قابل ملاحظه ای افزایش می یابد.
3- وزن
اگر چه زندگی کم تحرک کنونی در نگاه اول آسان تر و مناسب تر از قبل به نظر می رسد، اما اثرات طولانی مدت آن می تواند بسیار مهلک باشد و اضافه وزن ناشی از آن نقش بسیار مهمی در افزایش چربی خون ابقاء می کند.
4- رژیم غذایی
استفاده از غذاهایی با چربی اشباع شده حیوانی باعث افزایش کلسترول و استفاده از چربی های اشباع شده گیاهی باعث کاهش آن می شود. مصرف منظم الکل نیز با اختلال چربی خون همراه است و باعث کاهش HDL و افزایش LDL و تری گلیسرید می گردد.
5- تحرک جسمانی
زندگی کم تحرک باعث اختلال چربی خون، و ورزش منظم باعث کاهش آن می گردد.
6- سیگار
سیگار از طریق کاهش میزان HDL باعث اختلال چربی خون می گردد.
7- سایر بیماری ها
برخی بیماری ها مثل دیابت، کم کاری تیروئید، بیماری های کلیوی و کبدی باعث اختلال چربی خون می شود لذا در این بیماران کنترل دقیق چربی خون توسط پزشک الزامی می باشد.

ضرورت کنترل چربی خون در چیست؟
هر کدام از ما جهت داشتن سلامتی بیشتر و زندگی طولانی تر توأم با سلامتی می توانیم انتخاب هایی داشته باشیم. یکی از این موارد نگه داشتن کلسترول خون در محدوده صحیحی آن می باشد که همان طور که گفته شد توسط این کار شانس بروز بیماری های مهلکی مثل سکته های قلبی و مغزی، فشار خون و بیماری های عروق محیطی و غیره کاهش می یابد.
محدوده جابجایی هر یک از انواع چربی خون در چه حدی است؟

کلسترول خون
میزان زیر 200 mg/dl = مطلوب
میزان بین 200-239 mg/ dl = کمی بالا
میزان بالای 240 mg/dl = بالا

کلسترول LDL
زیر 100 mg/dl = بسیار مطلوب
بین 100-129 mg/dl = کمی بالا
بین 130-159 mg/dl = افزایش در حد متوسط
بین 160-189 mg/dl = بالا
بالای 190 mg/dl = بسیار بالا

کلسترول HDL
زیر 40 mg/dl در مورد مردان و زیرmg/dl 50 در زنان = پایین
بالای 60 mg/dl = مطلوب

تری گلیسرید
زیر 160 mg/dl = نرمال
بالای 160 mg/ dl = غیرطبیعی

در کلیه مردان بالای 45 سال و زنان بالای 50 سال در صورتی که 2 مورد از موارد دیابت – فشار خون بالا – مصرف سیگار و سابقه فامیلی بیماری قلبی وجود داشته باشد یا فرد مبتلا به بیماری قلبی باشد. سطح انواع چربی خون آن ها باید در محدوده مطلب حفظ گردد یعنی کلسترول کل زیر 200 mg/dl، تری گلیسرید زیر 60 mg/dl، LDL زیر 100 mg/dl و HDL بالای 60 mg/dl
از چه زمانی لازم است چربی خون خود را توسط آزمایش ارزیابی کنیم؟
جهت کنترل چربی خون توصیه می شود که در تمام بزرگسالان بالای 20 سال پس از یک ناشتایی 12 ساعته سطح انواع چربی خون شامل کلسترول کل ، تری گلیسرید، LDL و HDL اندازه گیری شود. اگر میزان چربی خون در اولین اندازه گیری طبیعی باشد آزمایش کنترل بعدی باید هر 5 سال تکرار شود و چنانچه چربی خون از میزان طبیعی بالاتر باشد باید چربی خون بیمار توسط تغییر در شیوه زندگی و عادات غذایی در وهله اول و در حالات شدیدتر توسط دارو کنترل شود سپس سطح چربی خون هر 6 هفته اندازه گیری شده و با رژیم غذایی و دارو تطبیق داده شود تا زمانی که به حد نرمال برسد و پس از آن چربی خون در فرد هر 6 ماه یک بار باید بررسی گردد.

قبل از نمونه گیری جهت اندازه گیری چربی خون چه نکاتی را باید مد نظر قرار دهیم؟
1- نخوردن غذا و مایعات (به غیر از آب) حداقل 12 ساعت قبل از نمونه گیری .
2- قبل از نمونه گیری باید استراحت کافی داشته و از ورزش کردن اجتناب کرد.
3- جراحی اخیر، برخی درمان های دارویی، حاملگی و برخی بیماری ها می توانند نتیجه آزمایش را دستخوش تغییر قرار دهند. راه های کنترل چربی خون بالا کدام است؟
1- تغییر در شیوه زندگی که شامل موارد زیر است:
رژیم غذایی صحیح، ورزش منظم، قطع سیگار و الکل، کاهش وزن
2- درمان بیماری های زمینه ای که در افزایش چربی خون مؤثرند مثل کنترل دیابت بیماری تیروئید و غیره
3- درمان دارویی

رژیم غذایی مناسب برای کاهش چربی خون کدام است؟
اگر شما مقدار زیادی کالری از انواع مختلف گروه های غذایی شامل کربوهیدرات ها، پروتئین ها و یا چربی استفاده کنید، بدن شما این غذاها را به تری گلیسرید تبدیل کرده و سپس به جریان خون وارد شده و به عنوان چربی در بدن ذخیره می گردد. پس به عنوان قدم اول میزان کالری دریافتی روزانه برای هر شخص متناسب با سن، جنس و میزان فعالیت روزانه اش باید تنظیم گردد. در عین حال حداکثر 30% مقدار کالری دریافتی روزانه باید توسط چربی ها تأمین گردد. نکته کلی در تنظیم رژیم غذایی بر اساس یک اصل کلی استوار می باشد که عبارت است از جایگزینی چربی های اشباع حیوانی با چربی های غیر اشباع گیاهی می باشد که در کاهش کلسترول خون نقش بسیار مهمی بر عهده دارد.

برای کاهش چربی خون چه غذاهایی مصرف کنیم و چه نکاتی را در نظر داشته باشیم؟
1- روغن های مایع مثل روغن آفتابگردان، روغن زیتون، روغن کنجد به عنوان منبع چربی استفاده شود.
2- میوه هایی چون سیب، گلابی ، انگور، زردآلو و مرکبات سبزیجاتی مثل هویج، کلم و پیاز به علت دارا بودن فیبرهای محلول زیاد باعث کاهش کلسترول شده و برای دستیابی به حداکثر اثر این مواد لازم است روزانه 5 – 3 نوبت از این مواد مصرف شوند.
3- میوه های خشک مثل گردو و بادام در کاهش کلسترول مؤثرند.
4- پروتئین سویا: جهت رسیدن به اثرات مطلوب باید روزانه 25 گرم مصرف گردد.
5- جایگزین های گوشت، دانه هایی مثل لوبیا، باقلا، نخود فرنگی جایگزین های اصلی گوشت هستند که چربی اشباع کمی داشته و نیز حاوی مقادیر زیاد فیبر هستند که به کاهش کلسترول کمک می نمایند. سعی کنید روزانه 3/1 فنجان از این مواد را به سوپ و سالاد خود اضافه کنید.
6- در مصرف گوشت باید از گوشت های کم چرب، گوشت پرندگان مثل مرغ و بوقلمون و گوشت ماهی استفاده کرد.
- در مورد مصرف ماکیان باید پوست آن قبل از مصرف جدا شود و به این علت که حتی این گوشت ها نیز حاوی مقادیری چربی اشباع می باشند باید مقدار کلی مصرف در روز کاهش داده شده و محدود باشد.
- ماکیانی مثل غاز و اردک چربی بالایی دارند.
- در گروه آبزیان نیز میگو حاوی چربی بالایی است.
- در کل بیشتر انواع ماهی ها چربی کمتری از گوشت قرمز و ماکیان دارند. در ضمن ماهی دارای روغن امگا 3 می باشد که باعث لغزنده شدن بیشتر خون و کاهش کلسترول می گردد.
7- از خوردن گوشت های فرآوری شده پر چرب مثل سوسیس، هات داگ، انواع کالباس ها به خصوص سالامی باید پرهیز کرد.
8- ا زخوردن غذاهای سرخ شده در روغن های حیوانی باید اجتناب کرد.
9- از مصرف نمک زیاد در غذا خودداری کنید.