معاونت بهداشت

اولین کنفرانس بین المللی ارتقائ سلامت در اتاوا کانادا در 21 نوامبر 1986 برگزار گردید و طی آن منشور اتاوا بمنظور سازماندهی فعالیت ها جهت رسیدن به بهداشت برای همه تا سال 2000 و پس ازآن ارائه شد. برگزاری این کنفرانس در حقیقت واکنشی به انتظارات جدید مطرح شده جنبش جدید بهداشت عمومی در دنیا بود . بحث های مطرح شده در این کنفرانس متمرکز بر نیازهای کشورهای صنعتی بود، ولی نتایج آن به همه کشورها تعمیم داده می شد. در کنفرانس اتاوا، ارتقاء سلامت بعنوان فرآیند قادرسازی مردم برای افزایش کنترل بر سلامت خود و در نهایت بهبود آن تعریف شد. در این کنفرانس بیان شد که شرط رسیدن به وضعیت مطلوب سلامت جسمی، روانی و اجتماعی این است که افراد یا گروهها خود قادر به شناسایی نیازها و خواسته های خویش و تطابق یا تغییر محیطهای اطراف خود باشند . سلامت هدف زندگی نیست. بلکه منبعی برای زندگی روزمره است . سلامت مفهومی مثبت است که علاوه بر توانایی های جسمانی، بر منابع فردی و اجتماعی نیز تاکید دارد . ارتقاء سلامت تنها وظیفه بخش بهداشت نیست و از سبک زندگی سالم فراتر رفته و تا رفاه افراد جامعه امتداد می یابد. در این کنفرانس هشت مورد بعنوان پیش نیازهای سلامت معرفی شدند و بیان گردید که بهبود وضعیت سلامت جامعه نیازمند پرداختن به این پیش نیازهای بنیادی است . این پیش نیازها عبارتند از:

1- صلح

2- سرپناه

3- آموزش

4- غذا

5- درآمد

6- اکوسیستم پایدار

7- منابع پایدار

8- عدالت اجتماعی و برابری

در کنفرانس اتاوا بیان شد که راهبردهای ارتقاء سلامت و برنامه های آن باید با نیازهای جامعه و افراد تطابق داده شود و در این راستا باید تفاوت های موجود در نظام های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی افراد و جوامع در نظر آورده شوند. در این کنفرانس، حمایت، واسطه گری و قادرسازی بعنوان راهبردهای ارتقاء سلامت معرفی شدند . 

ابزارهای فعالیت در ارتقاء سلامت

درکنفرانس اتاوا، ابزار انجام فعالیت در ارتقاء سلامت، تدوین خط مشی های همگانی سلامت، خلق محیطهای حمایت کننده، تقویت فعالیت های جامعه، پرورش مهارت های فردی و بازنگری خدمات بهداشتی معرفی شد . در زیر توضیحاتی در مورد این ابزارها داده می شود.

تدوین خط مشی های همگانی سلامت

ارتقاء سلامت چیزی بیشتر از مراقبت های بهداشتی است. ارتقاء سلامت، سلامت را در دستور کار تصمیم گیرندگان در همه سطوح و بخش ها قرار می دهد و آنها را از عواقب بهداشتی تصمیم گیری های آنان مطلع ساخته و آنها رابه مسئولیت پذیری جهت سلامت جامعه ترغیب می نماید. خط مشی های ارتقاء سلامت ترکیب کننده رویکردهای متفاوت، اما مکمل شامل قانونگذاری، متغیرهای مالی، مالیات و تغییرات سازمانی است . ارتقاء سلامت باید موانع موجود در سیاست ها و خط مشی های همگانی سلامت را شناسایی و سعی در از میان برداشتن این موانع کند  . 

باید کاری کند که آسانترین انتخاب برای افراد جامعه همان انتخاب بهداشتی باشد .

خلق محیطهای حمایت کننده

جوامع پیچیده و مرتط با یکدیگرند . سلامت نمی تواند جدا از اهداف دیگر جامعه باشد. ارتباط غیرقابل تفکیک میان افراد و محیط زندگی آنها، پایه رویکرد اجتماعی – بوم شناختی سلامت شناخته می شود . لذا دولت ها در همه سطوح بایستی این ارتباط دو جانبه را مهم تلقی کرده و مداخلات خود را برای این دو (افراد جامعه و محیط احاطه کننده آنها) بسیج سازند.تغییر الگوی زندگی، کار و تفریحات تاثیرات قطعی بر سلامت دارد . کار و تفریح باید منبعی برای تامین سلامت باشد . فعالیت های جامعه باید در راستای خلق جامعه سالم باشد . ارتقاء سلامت می بایست شرایط زندگی و شرایط کاری سالم، محرک و لذت بخش برای افراد جامعه بیافریند. ارزیابی های نظام مند از سلامت نشان دهنده تغییرات سریع محیطی، خصوصاً در حوزه تکنولوژی ، کار، تولید انرژی و شهرنشینی می باشد و این تغییرات بر سلامت جامعه موثرند. لذا باید اقداماتی در جهت تامین سلامت همگانی انجام شود. حفاظت از محیطهای طبیعی و ساخته دست بشر و حفظ منابع طبیعی باید در هر راهبرد ارتقائ سلامت گنجانیده شود.

تقویت فعالیت های جامعه

ارتقاء سلامت از طریق یک فعالیت اجتماعی موثر باید اولویت ها را مشخص و سپس تصمیم گیری، برنامه ریزی راهبردی و اجرا کند . در قلب این فرایند توانمندسازی اجتماع برای اعمال کنترل های لازم بر سلامت خویش قرار دارد. توسعه جامعه محلی، منابع انسانی و مادی موجود در جامعه را برای افزایش حمایت اجتماعی و خودیاری و ایجاد نظام های منعطف برای تقویت مشارکت همگانی در امر سلامت بسیج می سازد . این امر محتاج دسترسی کامل و مداوم همگان به اطلاعات، ارائه فرصت های یادگیری برای سلامت و حمایت های سرمایه ای است .

پرورش مهارت های فردی

ارتقاء سلامت از توسعه فردی واجتماعی حمایت می کند . مهارت های فردی را با آموزش، انتقال اطلاعات و آموختن مهارت های زندگی افزایش می دهد . با این کار افراد و جامعه را توانمند می نماید و حق انتخاب افراد را افزایش داده و افراد را قادر می سازد کنترل بیشتری بر خویش و محیط اطراف خود بدست آورند . ارتقائ سلامت افراد را قادر می سازد در مورد مراحل زندگی خود بیاموزند و خود را برای مراحل مختلف عمر آماده ساخته و طرق مقابله باناخوشی های مزمن و حوادث را یاد گیرند. این موارد را می توان در مکانهایی چون مدارس، خانه، محل کار و جامعه آموزش داد .

بازنگری خدمات بهداشتی

مسئولیت ارتقاء سلامت در خدمات بهداشتی یک مسئولیت اشتراکی بین افراد، جامعه و گروههای اجتماعی ، متخصصان بهداشتی، سازمانهای بهداشتی و دولت ها می باشد . آنها باید در کنار هم کار کرده تا یک نظام بهداشتی منتهی به سلامت را پایه ریزی و حفظ نمایند . نقش بخش های سلامت در امر ارتقاء سلامت جامعه روز به روز در حال افزایش است و این افزایش فراسوی مسئولیت های آنها برای ارائه خدمات کلینیکی و درمانی است . بخش سلامت باید حمایت کنده نیازهای افراد و جوامع برای داشتن زندگی سالم باشد و ارتباط موثری با دیگر بخش های محیط فیزیکی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی برقرار نماید . بازنگری خدمات بهداشتی نیازمند توجه بیشتر به پژوهش های بهداشتی و تغییر در آموزش های حرفه ای می باشد. این امور سبب تغییر نگرش و سازماندهی بهتر خدمات بهداشتی شده و نتیجه آن این است که این بخش به نیازهای کل جامعه می نگرد و نه یک فرد خاص.

در کنفرانس اتاوا ذکر شد که سلامت ساخته و پرداخته مردم در بطن زندگی روزمره آنان است. جایی که کار، زندگی و بازی می کنند و یاد می گیرند. سلامت توسط نظارت بر خویش و دیگران، بوسیله توانایی تصمیم گیری و اعمال کنترل بر شرایط زندگی خویش و بواسطه انجام فعالیت های ثمربخش در جهت خلق شرایط زندگی سالم حاصل می گردد. در این کنفرانس عنوان شد که مراقبت و بوم شناسی موضوعات اساسی برای طراحی راهبردهای ارتقاء سلامت هستند.

آنها را باید بعنوان یک اصل راهنما در مراحل برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی فعالیت های ارتقاء سلامت در نظر داشت. ضمناً در این کنفرانس شرکت کنندگان جهت نیل به اهداف ارتقاء سلامت در جوامع خویش و اتحاد محکم بهداشت عمومی متعهد شدند . ضمناً در سازمان جهانی بهداشت و دیگر سازمانهای بین المللی برای حمایت از ارتقاء سلامت و حمایت از سایر کشورها در جهت تنظیم راهبردها و برنامه های ارتقاء سلامت متعهدشدند . در این کنفرانس نشان ارتقاء سلامت تعیین شد.

این تصویر گرافیکی اولین بار در کنفرانس بین المللی ارتقاء سلامت اتاوا طراحی شد. سازمان جهانی بهداشت این سمبل را بعنوان نشان ارتقاء سلامت قرار داد . در این تصویر پنج حوزه فعالیت های کلیدی در ارتقاء سلامت (خط مشی های همگانی سلامت، خلق محیطهای حمایت کننده برای سلامت، تقویت فعالیت های جامعه برای سلامت، پرورش مهارت های فردی و بازنگری خدمات بهداشتی) و سه راهبرد ارتقاء سلامت (قادرسازی، میانجیگری و حمایت ) جای داده شده است .