معاونت بهداشت

کمپین واکسیناسیون تکمیلی و بیماریابی سل در اتباع و مهاجرین

اهمیت واکسیناسیون

واکسیناسیون موثرترین مداخله بهداشتی شناخته شده تاکنون برای ارتقای سلامت جامعه بوده است. در حال حاضر واکسیناسیون کودکان سالیانه از مرگ 2.5 میلیون کودک در سطح جهان، جلوگیری می کند و با افزایش پوشش واکسیناسیون و افزایش سطح دسترسی کودکان و سایر گروههای هدف می توان سالیانه تا یک میلیون مرگ دیگر را هم پیشگیری نمود. واکسیناسیون در ایران سابقه طولانی دارد و با تولید واکسن در موسسات داخلی مانند موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی و انستیتو پاستور ایران حمایت شده است.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و با گسترش شبکه خدمات بهداشتی درمانی اولیه، سطح دسترسی کودکان و مادران باردار به واکسیناسیون افزایش یافت و تمام مناطق شهری و روستایی به شکل یکسان تحت پوشش قرار گرفتند. در حال حاضر حدود 22 سال است که هیچ موردی از بیماری فلج اطفال در کشور رخ نداده، بیماری کزاز نوزادی حذف شده، موارد بیماری دیفتری به صفر نزدیک شده و بیماریهای سرخک و سرخجه نیز به مرحله حذف رسیده و میزان شیوع هپاتیت ب در کشور به یک سوم کاهش یافته است.

هر گاه میزان واکسیناسیون کاهش یابد، به سرعت طغیان های این بیماریها بازگشته و سلامت کودکان و جامعه را به مخاطره خواهد انداخت.

فلج اطفال چیست؟

فلج اطفال ( پولیو ) یک بیماری عفونی مسری است که در مواردی که ویروس فلج اطفال به سیستم عصبی یک فرد آلوده تهاجم می کند ، رخ می دهد. فلج اطفال سبب فلج و حتی مرگ می شود. سه تیپ ویروس فلج اطفال وجود داشتند که شامل تیپ های 1و2و3 است.

فلج اطفال معمولا کودکان زیر 5 سال فاقد سابقه ایمن سازی یا با واکسیناسیون ناقص را مبتلا می کند. علائم فلج اطفال شامل  تب، ضعف و خستگی ، سردرد، استفراغ، سفتی گردن، درد و ضعف در اندام ها و متعاقبا فلج  معمولا در پا است. بیماری درمان قطعی ندارد و می‌تواند سبب فلج شدید یا مرگ کودک آلوده شود.تنها راه پیشگیری، ایمن سازی کامل است.

سرخک چیست؟

سرخک یک بیماری ویروسی بسیار کشنده و یکی از مسری ترین بیماری های عفونی است که بیش از 90% افراد حساس در تماس نزدیک با بیمار، آلوده می شوند. بیماری با علائم اولیه تب، آبریزش از بینی، ورم ملتحمه چشم، سرفه شروع می شود بعد از 2 تا 3 روز در داخل دهان ایجاد نقاط سفید ایجاد می شود و متعاقب آنها بروز بثورات پوستی قرمزرنگ است. هنوز هم حدود 10 % کل مرگ و میر قابل پیشگیری کودکان زیر 5 سال در جهان به علت سرخک است.  برای پیشگیری از بیماری سرخک بهترین و موثرترین راه استفاده از واکسن موثر می باشد

با توجه به هماهنگی به عمل آمده با کمیساریای عالی پناهندگان و یونیسف مقرر گردیده که جمعیت زیر 15 سال اتباع در کشور ایران به صورت رایگان  بر علیه بیماری فلج اطفال و سرخک ایمن شوند. کودکانی که واکسن­های خود را به موقع دریافت کرده­اند نیز شامل دریافت این واکسن ­ها می ­باشند.

همچنین جهت افزایش سیستم ایمنی به کودکان زیر 5 سال مکمل ویتامین A ارایه خواهد شد. با توجه به اهمیت شناسایی و درمان به موقع بیماری سل،  بیماریابی سل نیز در افراد بالای 12 سال  انجام خواهد گردید. این خدمات به کلیه اتباع مجاز و یا غیر مجاز در کشور ایران ارایه می­گردد. افرادی که پرونده بهداشتی ندارند هم می­توانند جهت تشکیل پرونده و دریافت خدمات فوق مراجعه نمایند.

کلیه اتباع محترم ساکن در کشور ایران جهت دریافت خدمات فوق به صورت رایگان می­توانند به نزدیکترین مرکز خدمات جامع سلامت، پایگاه سلامت و خانه های بهداشت در روستاها مراجعه نمایند.

========================================================

آنچه در مورد فلج اطفال باید بدانیم:

بیماری فلج اطفال یکی از بیماری‌های مسری عفونی و ناتوان کننده بخصوص در دوران کودکی است. تا قبل از تصویب برنامه ریشه کنی فلج اطفال، سالانه بیش از چهل میلیون نفر به این بیماری مبتلا شده و صدها هزار نفر از آنان برای همیشه فلج باقی می‌ماندند.

سه تیپ ویروس فلج اطفال وجود داشت که شامل تیپ های 1و2و3 است. از سال 1999 تاکنون هیچ موردی از ویروس وحشی تیپ 2 وجود نداشته است و سازمان جهانی بهداشت در سال 2016 رسما ریشه کنی آن را اعلام کرد. لذا در حال حاضر نگرانی از سروتیپ 1 ویروس وحشی فلج اطفال وجود دارد .

با توجه به پیروزی به دست آمده در ریشه کنی بیماری آبله که در سال 1977 میلادی و به دنبال مشارکت همه ملت ها نصیب جامعه بشری شد، در سال 1988 میلادی مجمع عمومی بهداشت جهانی، سازمان جهانی بهداشت را مکلف نمود که بیماری فلج اطفال را تا سال 2000 میلادی (1379 هـ . ش) در کره زمین ریشه کن کند.

از سال 1370 جمهوری اسلامی ایران راهبردهای مصوب برنامه ریشه کنی فلج اطفال یعنی ارتقاء پوشش واکسیناسیون جاری کودکان، برگزاری عملیات ایمن سازی تکمیلی، فعالیت نظام مراقبت فلج شل حاد را در راستای وصول به هدف ریشه کنی به شدت به اجرا گذاشته است. همچنین از سال 1379 فعالیت در زمینه راهبرد چهارم یعنی مهار آزمایشگاهی ویروسی وحشی پولیو نیز به مرحله اجرا درآمد.

کشورها از نظر بیماری فلج اطفال به 3 گروه تقسیم می شوند:

اول کشورهایی که بیماری هنوز در آنها بومی است که در سال 2022 فقط 2 کشور افغانستان، پاکستان در این گروه قرار دارند.

دوم کشورهایی که توانسته اند گردش ویروس وحشی فلج اطفال را قطع کنند و عاری از پولیو (Polio Free) شوند .

سوم کشورهایی که علیرغم موفقیت اولیه، مجددا بیماری به کشورشان برگشته است.

چه افرادی در بالاترین خطر ابتلا به فلج اطفال هستند؟

فلج اطفال معمولا کودکان زیر 5 سال فاقد سابقه ایمن سازی یا با واکسیناسیون ناقص را مبتلا می کند. اکثر کودکان آلوده فقط علائم خفیفی را نشان می دهند ولی یک کودک از هر200 کودک آلوده دچار فلج خواهد شد. ویروس هم چنین ممکن است توسط نوجوانان و بالغین حمل شده یا آنان را مبتلا کند. علائم فلج اطفال شامل  تب، ضعف و خستگی ، سردرد، استفراغ، سفتی گردن، درد و ضعف در اندام ها و متعاقبا فلج  معمولا در پا است. در صورت بروز فلج  شل یا  ضعف ناگهانی در پا یا دست، باید گزارش فوری انجام شود.

فلج اطفال چگونه منتقل می شود؟

ویروس فلج اطفال معمولا از طریق آب و غذای آلوده به مدفوع فرد حامل ویروس  وارد بدن می شود. ویروس در روده تکثیر شده  و از طریق مدفوع دفع می شود.

آیا فلج اطفال قابل درمان است؟

خیر. بیماری درمان قطعی ندارد و می‌تواند سبب فلج شدید یا مرگ کودک آلوده شود.تنها راه پیشگیری، ایمن سازی کامل است.

آیا فلج اطفال قابل پیشگیری است؟  بله

فلج اطفال از طریق ایمن کردن کودک با واکسن قابل پیشگیری است. از سال 1988 و شروع برنامه جهانی ریشه کنی فلج اطفال ، بروز جهانی بیماری  بیش از 99 % کاهش یافته و تعداد کشورهای با انتقال بومی از 125 به 2 کشور افغانستان و پاکستان کاهش پیدا کرده است. کشورها با استفاده از واکسن خوراکی فلج اطفال مؤفق به حذف فلج اطفال شده اند. هر چند، تا زمان ریشه کنی جهانی بیماری ، تمام کشورها در خطر بازگشت ویروس و آلودگی مجدد هستند. این موفقیت بزرگ در کشور، بدون تردید مرهون کیفیت بالای ایمن سازی جاری و تکمیلی کودکان از نظر کارایی واکسن و حفظ زنجیره سرما و پوشش بالای 95%  برنامه ایمن سازی بوده است.

راهبردهای سازمان جهانی بهداشت  برای ریشه کنی فلج اطفال در 4 محور کلی طبقه بندی می‌شوند:

1. -    پوشش بالای ایمن سازی جاری با واکسن فلج اطفال: حداقل 95 % کودکان هر شهرستان باید نوبت سوم واکسن فلج اطفال را دریافت کرده باشند.
2. -    عملیات ایمن سازی تکمیلی: در شرایط خاص به کلیه کودکان زیر 5 سال بدون توجه به سابقه ایمن سازی قبلی ، مجددا دو نوبت قطره خوراکی فلج اطفال با فاصله 4 هفته تجویز می‌شود .

3- نظام مراقبت فلج شل حاد :

در حال حاضر با تلاش همه همکاران محترم، کشور ما در مرحله ریشه کنی فلج اطفال قرار دارد و هیچ مورد لج اطفال بومی در کشور نداریم ولی حفظ این دست آورد بسیار مهم است و با توجه به اینکه ما در همسایه کشور هایی مانند افغانستان و پاکستان قرارداریم که هنوز سالانه موارد زیادی از بروز بیماری فلج اطفال دارند و احتمال ورود این بیماری به کشور ما وجود دارد ، حفظ این دست آورد با ارزش بسیار مهم است  لذا باید در راستای مراقبت از این بیماری نظام مراقبت کشور فعال و پویا باشد و هر استان در کشور حداقل 2 مورد فلج شل حاد به ازای هر یک صد هزار نفر جمعیت زیر 15 سال در هر سال شناسایی و گزارش شود. اقدامات زیر در راستای حفظ نظام مراقبت بیماری فلج اطفال صورت می­گیرد.

1. -    شناسایی موارد فلج شل حاد، نمونه گیری و ارسال نمونه به انستیتو پاستور
2. -    پیگیری اطرافیان موارد شناسایی شده و پیگیری روز 60 بیمار جهت تعیین میزان فلج باقیمانده
3. -    بررسی و تکمیل واکسیناسیون بیمار و اطرافیان بیمار
4. -    بررسی بیمار و اطرافیان بیمار جهت شناسایی منبع احتمالی بیماری
5. -    دریافت گزارش تلفنی فوری روزانه از سطح بیمارستانها، درمانگاهها، مراکز بهداشتی و درمانی و...
6. -    بازدید هفتگی از فیزیوتراپی های، مراکز کاردرمانی، بیمارستانها در سطح استان
7. -    دریافت گزارش هفتگی از سطح بیمارستانها، درمانگاهها، مراکز بهداشتی و درمانی و...

در صورتیکه هر کدام از استراتژی های نظام مراقبت بیماری دچار آسیب شود و یا انجام نشود به دنبال آن شاهد بروز موارد جدید فلج اطفال و افزایش روزانه بیماری خواهیم بود و این بیماری می­تواند نزدیکترین عزیزان ما و کودکان ما را نیز درگیر کند و هر آنچه که انجام میشود در راستای جلوگیری از آسیب به جامعه ای است که خود و عزیزان ما هم در آن زندگی می­کنند.