معاونت بهداشت

بسمه تعالی
داشتن خواهر و برادر یک سرمایه زندگی است
در جامعه کنونی شاهد خانواده‌های هستیم که دارای حداقل‌ تعداد فرزند هستند؛ فرزندانی که در آینده‌ای نزدیک کم‌ترین رابطه خانوادگی را خواهند داشت و این درحالی است که اغلب فرزندان در آرزوی داشتن خانواده‌ای با جمعیت بیشتر هستند. کارشناسان خانواده معتقدند تعدد فرزندان و نقش‌های ثانویه آنها در خانواده، در زندگی آینده افراد، اثرات روحی و اجتماعی بسیارموثری خواهد داشت و این اثر بعد از ازدواج پررنگ‌تر هم می‌شود، زیرا نیاز به نیروی مشورتی برای حل مسائل پیش روی افراد دیده می‌شود و در صورت داشتن خواهر و برادر این نیاز برطرف خواهد شد و از طرفی پیدا کردن دوستی با سطح فرهنگی مشابه بسیار سخت است. برادر و خواهر در موارد ضرورت به کمک هم خواهند آمد، ضمن اینکه بعد از ازدواج این نیاز بیشتر هم احساس خواهد شد، زیرا داشتن محرم اسرار به خصوص در زمانی که بین زوجین مشکلاتی به وجود می‌آید، کمک به سزایی خواهد کرد و نقش مشورتی آنها هم بسیار مشکل‌گشا خواهد بود.
 
رواج تک فرزندی در جامعه ایرانی سبب شده است که بسیاری از مفاهیم زیبای خانوادگی نظیر عمه ،خاله ،عمو و دایی از بین برود وبسیاری از شهروندان ایرانی در آینده نزدیک با این مفاهیم قطع رابطه کنند .این مهم باعث گسست هرچه بیشتر عواطف زندگی ایرانیان خواهد شد . در برخی موارد ممکن است مادران نقش خود را به خوبی ایفا نکنند یا نیاز به مشورت در بهتر ایفا کردن نقش خود داشته باشند، در این جاست که نقش خاله یا عمه برجسته می‌شود، چرا که فرزندان نیاز به پشتیبان روحی و معنوی دارند تا محرم اسرارشان باشد و مشکلاتشان را مطرح کنند.
حال لازم است به ضرورت داشتن خواهر وبرادر از دیدگاههای مختلف بپردازیم :
از دیدگاه طب جدید
با پیشرفت علم و تکنولوژی، به خصوص در زمینه پزشکی، علاج برخی از بیماری‌ها با وجود بستگان نزدیک درمان‌پذیرتر است.
 در عصر جدید با بیش‌ترین آمار بیمارهای سرطانی مواجه‌ایم، یکی از مهم‌ترین این سرطان‌ها، سرطان خون است و زمانی این بیماری‌ها قابل‌درمان است که فاکتورهای مشابه خونی وجود داشته باشد.این فاکتورهای مشابه در بستگان نزدیک مانند والدین ، خواهر و برادر بیشتر دیده می‌شود .افرادی که فاکتورهای مشابه خونی برایشان وجودنداشته باشد، قابل‌درمان نیستند، این در حالی است که برخی افراد، تک فرزند دلبندشان را به علت عدم داشتن این فاکتورها از دست می‌دهند، درحالی‌که در صورت بودن خواهر یا برادر احتمال درمان وجود دارد.           
هر چند با پیشرفت تکنولوژی با ذخیره بند ناف که حاوی سلول‌های بنیادی است علاج بسیاری از بیمارهای سرطانی آسان شده است، اما نگهداری سلول‌های بنیادی، هزینه زیادی می‌طلبد و در استطاعت همه افراد جامعه نیست.

از دیدگاه روانشناسی
روانشناسان در خصوص اهمیت نقش بستگان درجه یک و داشتن خواهر وبرادرمعتقدند: نیاز به امنیت یکی از نیازهای پایه‌ای انسان است هرچه حمایتگری اطرافیان بیشتر باشد، احساس امنیت فرد بیشتر خواهد بود؛ در حقیقت نیاز اساسی انسان تأمین شده است.
 
این نیازهای اساسی که شامل امنیت ،احترام ودوست داشتن است ، انسان آنها را از  تعامل با افراد قابل‌اعتماد و مهربان تأمین خواهد کرد و بهترین افراد برای تأمین نیاز، خانواده و بستگان هستند و هر قدر این دامنه وسیع‌تر باشد، امکان تأمین این نیاز بهتر خواهد بود. و هرقدر این نیازها بهتر تأمین شود، شخصیت فرد بهتر شکوفا می‌شود و فردی که دارای شخصیت شکوفاست به رشد و پیشرفت خود و اطرافیان کمک می‌کند و در نتیجه جامعه‌ای شکوفا خواهیم داشت. فرد شکوفا از بهداشت روانی بالایی برخوردار است و در زندگی فردی هدفمند، قانون پذیر و اخلاق‌مدار است، مربی خوبی برای اطرافیان خواهد بود و در جهت ساخت جامعه خود بیش‌ترین قدم را برمی‌دارد.
 



از دیدگاه اسلام
درحالی‌که روانشناسان به نقش حمایتی بستگان وعدم ایجاد بیمارهای روحی مانند افسردگی که بیماری عصر تکنولوژی است اشاره می‌کنند در دین مبین اسلام به صله‌رحم  تاکید می‌شود  که باعث دور شدن عذاب الهی، ازدیاد عمر و فزونی رزق و اخلاق نیکو، پاکی اعمال، آسانی حساب، آبادی شهرها و... است. در عصر جدید، خانواده‌ها با مشکل کار بیش از حد افراد خانه، کمی تعداد فرزندان و .. مواجه‌اند و مجالی برای ابراز عواطف و انس با یکدیگر ندارند و متاسفانه به هنگام تنهایی و پیری نیز یاوری برای خود نمی‌یابند.
با توجه به اهمیت خانواده که رکن اساسی هر جامعه هست باید به تحکیم آن توجه کرد. یکی از مواردی که به انسجام و تحکیم خانواده‌ها منجر می‌شود ارتباط اعضای خانواده باهم است. معمولا وقتی خانواده‌، حداقل افراد را داشته باشد و یا حداقل ارتباط را، این موضوع محقق نخواهدشد.
متاسفانه فرهنگ پذیری زندگی غربی در خانواده های ایرانی با فرزند کمتر یا بدون فرزند باعث یک گسست عاطفی شده ونه تنها ارامشی به بار نیاورده بلکه در حال بروز ناهنجاریهای اجتماعی فراوان است .فرزندانی که به جای داشتن هم بازی وخواهر وبرادر دائما در حال فراگیری بازیهای جدید رایانه ای ویا در بهترین حالت مانند یک روبات تحت آموزشهای سخت مانند اموختن موسیقی ،زبان و...هستند هیچگاه انچنان که باید فرصت شیرین بازی وکودکی کردن را پیدا نمی کنند.
کودکانی که از داشتن خواهرو برادر محرومند
این روزها زندگی تغییر کرده، قدیم‌ها وارد هر خانه که می‌شدی چند تا بچه قد و نیم‌قد از سرو کول هم بالا می‌رفتند و هر کودک صاحب یک یا چند خواهر و برادر بود. تا اینکه گذشت و رسیدیم به مرحله‌‌ای که جوانان پس از ازدواج یا بچه‌دار نمی‌شوند و یا به یک فرزند اکتفا می‌کنند. این مساله تبدیل به یک اپیدمی شد و این روزها اکثر بچه‌ها، تک فرزند هستند و هرگز طعم داشتن یک خواهر یا برادر را نخواهند چشید.
پدر و مادرها به دلیل مسائل اقتصادی ، مسکن ،اشتغال ،تحصیل ، ترس ازمشکلات اینده ومشکلات تحصیلی فرزندو.. حاضر نیستند بیش‌از یک فرزند داشته باشند و به یک فرزند قناعت  می کنند .با این حال تک فرزند شدن کودکان مشکلات فراوانی را برای آنها به همراه دارد که ساده‌ترین آنها نداشتن هم بازی است.
کودکان آپارتمان‌نشین امروز که از نعمت‌ بازی کردن با هم سن و سالانشان در خانه و کوچه محروم هستند به ناچار از سنین پایین به بازی‌های کامپیوتری پناه می‌برند و چنان به دنیای مجازی انس می‌گیرند که به سختی می‌توان آنها را از آن جدا کرد. کودکان پیشرفته امروزی، نحوه ارتباط برقرار کردن با کودکان هم سن و سالشان را بلد نیستند و اکثرا ترجیح می‌دهند با بزرگترها هم بازی شوند.این مساله باعث می‌شود، رشد ذهنی کودک روند عادی را طی نکند و کودک به لحاظ روانی با مشکلاتی مواجه شود.
از سوی دیگر کودکانی که از داشتن خواهر و برادر محروم هستند، در آینده صاحب فرزندانی خواهند بود که از داشتن خاله، عمه و عمو و دایی محروم هستند. بدین‌ ترتیب خانواده ایرانی که یکی از گرم‌ترین و صمیمی‌ترین خانواده‌های دنیا است، کم‌کم با این کاهش جمعیت، شکل خود را ازدست می‌دهد .
علاوه بر این  تک فرزندی معایب پنهانی نیز دارد. یکی از آن معایب این است که پدر و مادر تمام توجه و هم و غم خود را متوجه یکدانه فرزند خود می‌کنند و تلاش می‌کنند که هر آنچه فرزندشان طلب می‌کند برایش مهیا باشد. بدین ترتیب کودک یکی یکدانه عادت می‌کند که تمام وسایل آسایش و رفاه برایش فراهم باشد چنین کودکانی در آینده حس برتری طلبی نسبت به دیگران در آنها رشد خواهد کرد. حال تصورش را بکنید که افرادی در جامعه پرورش پیدا کنند که همگی دارای منیت و غرور زایدالوصف هستند و خود را برتر از دیگران می‌دانند. چنین افرادی برای هر نوع ارتباط برقرار کردن در جامعه دچار مشکل خواهند شد، چرا که بر این باورند که دیگران موظفند هر آنچه من می‌خواهم را فراهم کنند .
ازدیگر مشکلات بچه های تک فرزند به دلیل مراقبتهای افراطی ضعیف و کم تحمل بودن در برابر مشکلات، احساس تنهایی ،لوس شدن،ازدست دادن استقلال شخصیت،وابستگی زیاد والدین وفرزند به یکدیگر وترس ازجدایی  و... را می توان اشاره نمود .
به یاد داشته باشیم داشتن خواهر وبرادر پشتوانه روحی –روانی است ،فرزندانمان را از این حق محروم نکنیم .
قزوینیان –کارشناس بهداشت خانواده شهرستان