معاونت بهداشت

دانستنیهای
                بهداشتی
                      برای زوجین جوان       
 
تقدیم به شما عروس و داماد گرامی
که برای حفظ سنت الهی
رشته مهر و دلبستگی را با پیوند زناشویی استوار کردید

این مجموعه فقط برای مطالعه شماست نه دیگران !
اگر چه بیشتر مطالب این مجموعه برای همه سودمند است ، اما هدف اصلی آن آگاهی شما زوج های جوان از مسائل خاص دوران پس از ازدواج می باشد.
لذا خواهشمندیم این مجموعه را در اختیار کودکان، نوجوانان و افراد مجرد قرار ندهید زیرا مطالعه بعضی از قسمتهای آن به صلاح ایشان نمی باشد .

از احساس مسئولیت شما متشکریم

به نام پیوند دهنده قلبها

از نشانه های قدرت و رحمت خدا این است که همسرانتان را از جنس خودتان آفرید تا در کنارشان احساس آرامش کنید و میان شما محبت و رحمت قرار داد . به تحقیق در این نکته نشانه هایی است برای آنها که می اندیشند.
« آیه 21 سوره روم »

ازدواج
ازدواج به عنوان بنیان خانواده و شروع روند باروری یکی از تصمیمات و رویدادهای مهم دوران زندگی است. ازدواج علاوه بر آنکه برطرف کننده نیازهای غریزی است می تواند عامل بقای بشریت و تجدید نسل سالم و توانمند باشد . مرحله ای از زندگی است که بایستی با احساس آرامش و خوشبختی  قرین شود ،از ارکان مهم زندگی حسن ارتباط با یکدیگر در تمام ابعاد می باشد و برآورده شدن غریزه جنسی با رابطه صحیح بنابر بر تعالیم الهی امری طبیعی است .
 این مجموعه برای آگاهی دادن به شما که تازه در مسیر زندگی مشترک گام نهاده اید تهیه شده تا با ذکر نکات بهداشتی زندگی همراه با سلامتی و شادابی در پیش رو داشته باشید .

آشنایی با دستگاه تولید مثل زن :
قسمت های داخلی دستگاه تناسلی زن عبارتند از :
تخمدانها : وظیفه نگهداری و پرورش تخمک و ترشح هورمونهای زنانه را برعهده دارند.
 لوله های رحمی : یک جفت مجرای عضلانی هستند که از رحم تا تخمدانها امتداد می یابند ، در این محل تخمک و اسپرم لقاح یافته و سلول تخم تشکیل می شود .
رحم : عضوی عضلانی و گلابی شکل است که تخم بارور شده در آن رشد کرده و به جنین تبدیل می شود.
واژن یا مهبل (فرج): به عنوان کانال زایمان، تماس جنسی و خروج خون قاعدگی و ترشحات مخاطی می باشد.
قسمت های خارجی دستگاه تناسلی زن عبارتند از :
لبهای کوچک و بزرگ، سوراخ مقعد و مجرای ادرار ، برجستگی کلیتوریس(تاجک) و مدخل واژن.
کلیتوریس : حساسترین اندام جنسی زن وبه اندازه یک گندم ودر قسمت بالای محل اتصال لبهای کوچک قرار داردو در هنگام لذت جنسی حساس وبزرگ می شود.
مدخل واژن : در مدخل واژن پرده ظریفی به نام بکارت قرار دارد که برای خروج خون قاعدگی دارای یک سوراخ است. در اولین نزدیکی ممکن است پرده بکارت در یک یا چند نقطه پاره شده و مختصر خون ریزی ایجاد می شود، به دلیل اینکه پرده بکارت دارای عروق خونی زیادی نیست، پس از پاره شدن خونریزی در حد خیلی کم اتفاق می افتد. در انواعی از پرده بکارت با وجود دخول کامل و مکرر، پرده ظاهراً سالم و دست نخورده باقی می ماند و خونریزی رخ نمی دهد.

آشنایی با دستگاه تولید مثل مرد :
قسمت های عمده اعضای تناسلی  مرد برخلاف زن در بیرون بدن او قرار دارد که شامل آلت و دو بیضه است.
بیضه ها : درکیسه چروکیده ای به نام بیضه دان قرار دارند و وظیفه تولید سلول جنسی (اسپرم) و هورمونهای مردانه را برعهده دارند .
آلت تناسلی : عضو تناسلی مرد است که در زمان تحریک جنسی رشد کرده و سفت می شود. این عضو دارای مجرایی است که هنگام انزال، مایع منی حاوی اسپرم از آن خارج می شود. دفع ادرار نیز از همین مجرا صورت می گیرد.

سیکل های قاعدگی :
هر سیکل قاعدگی از اولین روز قاعدگی تا اولین روز قاعدگی بعدی در نظر گرفته می شود. معمولاً 28 روزه می باشد و از خانمی به خانم دیگر و از هر ماه به ماه دیگر قابل تغییر است (از 21 تا 35 روز متغیر است)
برای شمارش روزهای سیکل قاعدگی باید همواره روز اول خونریزی را به عنوان روز اول سیکل در نظر گرفت .
طی هر سیکل قاعدگی به طور طبیعی 3 مرحله بدنبال هم اتفاق می افتد و بدن زن آماده بارداری می شود.
مرحله تخمک گذاری :
در هر سیکل قاعدگی یک تخمک از تخمدانها آزاد می شود(معمولاً ماهی یکبار). این مرحله معمولاً بین روزهای 21-7 سیکل قاعدگی و اغلب در محدوده روز 14 سیکل اتفاق می افتد.
مرحله ضخیم شدن لایه داخلی رحم :
طی این مرحله لایه داخلی رحم تا 14 روز بعد از تخمک گذاری برای پذیرش تخمک، ضخیم می شود و اگر تخمک با اسپرم بارور نشود، بارداری رخ نداده و تخمک بارور نشده از بدن دفع می شود.

مرحله خونریزی قاعدگی (پریود) :
اگر بارداری اتفاق نیفتد لایه ضخیم شده داخل رحم به داخل واژن ریخته و از بدن خارج می شود. این خونریزی ماهیانه، قاعدگی نامیده می شود . رحم طی این خونریزی منقبض می شود و ممکن است دردهای قاعدگی را ایجاد نماید. خونریزی ماهیانه (پریود) معمولاً بین 7-2 روز و در بیشتر موارد 5 روزه می باشد. در بعضی از خانم ها کوتاه مدت (3-2 روز) و در بعضی دیگر تا 8 روز طول می کشد و می تواند خفیف یا شدید باشد ولی با دفع لخته همراه نیست .

طی سیکل قاعدگی اگر تخمک آزاد شده با اسپرم بارور شود زن باردار شده و خونریزی قاعدگی اتفاق نخواهد افتاد .

    بهداشت دوران قاعدگی :
    از انجام نزدیکی در دوران قاعدگی و از راههای غیرطبیعی (مقعد و دهان) جداً پرهیز کنید . زیرا علاوه بر اشکال شرعی احتمال انتقال وبروز عفونت و نازایی از این طریق زیاد است .
    شستشوی ناحیه تناسلی با آب پس از هر بار اجابت مزاج بسیار ضروری است . این امر نه تنها موجب بیماری نمی گردد ، بلکه سبب پیشگیری از ابتلا به عفونت و زدودن بوی نامطبوع خون می شود .
    پس از هر بار توالت رفتن، نوار بهداشتی آلوده (یا پارچه نخی استفاده شده) را حتماً عوض کنید تا مانع ایجاد بوی تعفن، زخم و تحریک پوست ناحیه تناسلی شود.
    حمام کردن در دوران قاعدگی نه تنها مشکلی ایجاد نمی کند بلکه موجب حفظ نظافت و رفع کسالت و کاهش درد قاعدگی و ایجاد شادابی می شود. اما از نشستن در کف حمام و یا وان خودداری نمایید و به صورت ایستاده دوش بگیرید.
    برای کاهش دردهای دوران قاعدگی قرار دادن حوله گرم در موضع درد ، نوشیدن مایعات گرم خانگی و ماساژ محل درد ، نرمش و پیاده روی و استفاده از داروهای مسکن با نظر پزشک توصیه می شود .
    برای جبران خون از دست رفته در دوران قاعدگی تغذیه مناسب و استفاده از گوشت، سبزیجات، تخم مرغ، شیر و لبنیات ، مغزها و میوه های خشک توصیه می شود.
    در زمان قاعدگی به دلیل بازبودن دهانه رحم ، رعایت نکات بهداشتی ضروری است و عدم رعایت بهداشت در این دوران می تواند موجب بروز عفونت های زنان ، نازایی و التهاب شدید لگن گردد . 
    اکثر زنان چند روز قبل از قاعدگی دچار علائم خلقی و رفتاری مانند بی قراری، اضطراب، افسردگی، گریه، ناراحتی و ... می شوند که لازم است همسران با حمایت های روحی و روانی خود آنان را در گذراندن این دوران یاری دهند. این علائم با شروع قاعدگی کم می شود اما در صورت ایجاد اختلال در زندگی فرد مشورت با پزشک لازم است.

بهداشت جنسی و زناشویی :
یکی از عوامل مهم در شروع زندگی زناشوئی، بهره وری جنسی برای طرفین است. این بهره وری باید منطبق بر اصول شرعی باشد. بر زوجین واجب است روابط جنسی را با درک متقابل و در نظر گرفتن زمان و شرایط مناسب آغاز کنند به طوری که شروع این روابط دارای آثار روحی و روانی مثبت در طول زندگی زناشویی باشد.
روابط جنسی تحمیلی و نامتناسب از سوی هر یک از زوجین می تواند آغازگر روند نامطلوب در بهداشت روحی و روانی خانواده باشد. زن و شوهر قبل از آمیزش جنسی باید خود را آماده کنند یعنی در حالتی خوشایند (با آراستگی و نظافت) که هر دو آمادگی روحی دارند با هم روبرو شوند. مرد می تواند به سرعت به اوج لذت جنسی برسد، اما زن به فرصت بیشتری نیاز دارد. لذا توصیه شده است که قبل از آمیزش، مرد به همسرش اظهار علاقه کند و آمیزش بدون مقدمه انجام نگیرد.
دستگاه تناسلی نیز مانند هر یک از قسمتهای دیگر بدن ممکن است دچار عفونت گردد . عفونت ایجاد شده قابل انتقال است وخجالت بی مورد از بیان ابتلاء به بیماری یا مراجعه به پزشک نه تنها باعث سخت تر شدن درمان می شود بلکه ممکن است همسر را نیز مبتلا کند . این گونه بیماریها ممکن است با علائمی مانند درد ، ترشح ، سوزش ، خارش ، ایجاد زخم دردستگاه تناسلی و یا سوزش ادرار در یک یا هر دو زوج همراه باشد .
در صورت مشاهده این علائم باید :
    صادقانه همسر را از وجود علائم مطلع کرد .
    فعالیت جنسی را متوقف و به پزشک مراجعه کرد . مراجعه نکردن فوری به پزشک ممکن است منجر به ایجاد مشکلاتی مانند عفونت های لگنی ، نازایی عفونت های مکرر گردد و در صورت باردار بودن زن احتمال آسیب دیدن جنین و انتقال بیماری به او وجود دارد .
    در بعضی از عفونتهای دستگاه تناسلی زنان  ، بایستی هم مرد و هم زن همزمان تحت درمان و مصرف دارو قرار بگیرند .
    نزدیکی یک عامل مستعدکننده عفونتهای زنانه است ، لذا پس از هر بار نزدیکی مثانه را تخلیه و دستگاه تناسلی را شستشو دهید و سپس در اولین فرصت استحمام و غسل نمائید . 
    رعایت بهداشت فردی شوهر مخصوصاً قبل از مقاربت جهت پیشگیری از ابتلاء به عفونت های زنانه بسیار ضروری است .
در صورت بروز هرنوع مشکل در روابط جنسی می توانید از متخصصین زنان ،متخصص کلیه ومجاری ادرار ،روانپزشکان وروانشناسان کمک بگیرید.
بهداشت فردی زنان ومردان :
    از طهارت گرفتن با آبهای آلوده و همچنین طهارت در توالتهای عمومی کثیف خودداری نمائید زیرا موجب بروز عفونتهای دستگاه تناسلی می شود.
    جهت پیشگیری از انتقال عفونت و انواع میکروبها به دستگاه تناسلی به هنگام طهارت بایستی ناحیه تناسلی را  از جلو به عقب بشوئید و سپس خشک نمائید .
    لباس زیر خود را هر روز تعویض نمائید و پس از شستن در هوای آزاد خشک نموده و در صورت امکان آنها را اطو کنید .
    از لباس زیر نخی استفاده کنید زیرا لباسهای زیر یا پارچه های پلاستیکی و از نوع تنگ و چسباندن احتمال ابتلا به عفونتها را افزایش می دهد .
    پس از ازدواج باید بیشتر از گذشته به بهداشت فردی و نظافت دستگاه تناسلی خود توجه داشته باشید .
    انجام پاپ اسمیر (به منظور تشخیص زودرس سرطان دهانه رحم) هر سال یکبار تا سه نوبت و در صورت طبیعی بودن نتیجه آنها 3 سال یکبار برای تمامی خانمهای همسردار ازدواج کرده ضروری است.
    خودآزمایی  پستان یکی از راههای مهم تشخیص زودرس سرطان پستان است . لازم است همه خانمها پس از اتمام قاعدگی سینه های خود را معاینه کنند و در صورت مشاهده توده قابل لمس ، سفتی یکطرفه سینه و زیربغل ، تو کشیدگی و خارش نوک پستان و ترشح غیرطبیعی به پزشک مراجعه کنند .
    تالاسمی یک نوع بیماری ارثی-خونی است که اگر ژن آن در هر دو زوج به شکل مینور باشد، احتمال ابتلا فرزند آنها به نوع ماژور که نوعی کم خونی شدید منتهی به مرگ است وجود دارد.
    ناهنجاریهای مادرزادی یکی ازمهمترین علل مرگ کودکان زیر 5سال است به همین دلیل توصیه می شود در تمامی ازدواجها به خصوص ازدواجهای فامیلی ،سابقه تولد نوزاد غیر طبیعی ووجود بیماریهای ژنتیکی در بستگان نزدیک انجام مشاوره ژنتیک قبل از بچه دار شدن الزامی است .
    بیماری های قابل انتقال از طریق تماس جنسی را می توان قبل از ازدواج و یا قبل از بارداری به وسیله معاینات و آزمایشهای اختصاصی تشخیص داد. بعضی از این بیماری ها عبارتند از سیفلیس ، سوزاک، زگیل دستگاه تناسلی، هپاتیتB و ایدز، که بعضی از آنها با استفاده از آنتی بیوتیکها، قابل درمان است.مانند سوزاک و سیفلیس و بعضی دیگر قابل درمان نیستند مانند ایدز و هپاتیتB ولیکن با تشخیص این بیماری ها می توان از ابتلا فرد دیگر(همسر) و نیز احتمالاً ابتلا جنین در داخل رحم پیشگیری کرد .
ایدز چیست؟
یکی از بیماریهای قابل انتقال از طریق تماس جنسی ایدز می باشد که ویروس آن از راه خون، ترشحات و مایعات بدن از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. اغلب افراد آلوده به ویروس ایدز(HIV) از بیماری خود آگاهی ندارند و سالها به ظاهر صحیح و سالم می مانند اما می توانند بیماری را به دیگران منتقل کنند تا به تدریج توانایی بدن در مقابله با بیماری کاهش می یابد و در نهایت فرد را از پا در می آورد.
تنها راه تشخیص بیماری انجام آزمایشهای مربوطه است. با توجه به اینکه درمان قطعی برای بیماری وجود ندارد و ابتلا به آن مرگ را به دنبال دارد می توان با پایبندی به اصول اخلاقی و موازین اسلامی و چارچوب مقدس خانواده، اجتناب از هرگونه تماس جنسی مشکوک و استفاده صحیح از کاندوم از ابتلا به این بیماری مهلک پیشگیری کرد.
پیامبر خدا(ص)می فرمایند:"فرزند برای پدر گلی خوشبو از جانب خداست که آنرا می بوید{این گل را خداوند} میان بندگانش تقسیم کرده است."(عده الداعی:86)
دانستنیهایی در خصوص باروری سالم :
- فرزندآوری باید  در زمان مناسب ،مسئولانه ،آزادانه وآگاهانه باشد
-- حداکثر فاصله فرزندآوری بعد از ازدواج دوسال است .تاخیر در بچه دار شدن به دلیل تحصیل ،اشتغال ،تامین مسکن و...در ابتدای ازدواج توصیه نمی شود.
- تاخیر در فرزند آوری پس از ازدواج موجب پوشیده ماندن نازایی های احتمالی می شود وفرصت تشخیص زودرس واقدام برای درمان را از زوجین می گیرد.
- تک فرزندی در خانواده ها به دلیل بروز مشکلات روحی روانی در فرزندان توصیه نمی شود.
-حداقل فاصله مطلوب بین دو بارداری از نظر ابعادسلامت 3سال وحداکثر 5سال می باشد.
-با توجه به پیری جمعیت در آینده توصیه می شود خانواده های ایرانی بیش از 2فرزند داشته باشند تا جمعیت کشورمان جوان وفعال باقی بماند.
یک زوج برای حفظ سلامتی، جلوگیری از پیری زودرس و تربیت فرزندان صالح و لایق باید بدانند که :
    حاملگی زیر 18 سال و بالای 35 سال برای مادر مخاطره آمیز است.
    فاصله کمتر از 3سال بین دو حاملگی خطرناک است.

چند نکته قبل از بارداری :
وقتی به دنبال یک ازدواج مبارک وانتظار 9ماهه کودکی به دنیا می آیدخانواده وارد مرحله جدیدی از زندگی واحساس مسئولیت می شود .پایه های خانواده محکم تر وزندگی شیرین تر می شود.
    مراقبتهای پیش از بارداری نقش مهمی در سالم سپری شدن دوران بارداری وسلامت نوزاد آینده خواهد داشت .
    تزریق یک دوره کامل واکسن کزاز به صورت 5 نوبتی برای جلوگیری از بیماری عفونی کزاز توصیه می شود .
    در صورت وجود بیماریهای زمینه ای مانند بیماریهای قلبی ،کلیوی و...،مصرف داروی خاص ،سابقه کم خونی ،اعتیاد ،سوءتغذیه و سابقه بیماریهای مادرزادی وژنتیکی...بارداری پرخطر محسوب شده ونیازمند مراقبتهای ویژه می باشد.
    لازم است 3ماه  قبل از حاملگی جهت دریافت رایگان مراقبتهای پیش از بارداری به مراکز بهداشتی مراجعه شود
    سرخجه بیماری ویروسی ساده است که ابتلا به آن در دوران بارداری خطرناک است لذا به خانم هایی که تاکنون به بیماری سرخجه مبتلا نشده اند توصیه می شود برای دریافت این واکسن اقدام نمایند و حداقل تا مدت یک ماه پس از زمان تزریق واکسن باردار نشوند .
    زوجین گرامی بهتر است قبل از عروسی، جهت کسب اطلاعات بیشتر و تشکیل پرونده بهداشتی پیش از بارداری ویا دریافت  مشاوره در خصوص روشهای مناسب پیشگیری از بارداری در ابتدای ازدواج وطرح مشکلات زناشویی به نزدیکترین مرکز و یا پایگاه بهداشتی محل سکونت خود مراجعه نمائید .
خانه ای که کودک در ان نباشد بر کت ندارد.                       
               ازدواج سنت من است هر کس در این امر تلاش نکند از من نیست .    پیامبر اکرم(ص)