معاونت بهداشت

در حال حاضر بیماری های قلبی عروقی اولین علت مرگ در دنیا و همچنین در کشور ما است. سالانه حداقل 20 میلیون نفر در سراسر دنیا به علت بیماری قلبی عروقی فوت می­کنند که 31 درصد کل مرگ­های جهانی و نیمی از مرگ­های ناشی از بیماری­های غیرواگیر را تشکیل می­دهد. اکثریت این مرگها ناشی از بیماری عروقی قلب است که به شکل حملات قلبی و سکته­های مغزی تظاهر^(س) می­کنند.

اکثر عوامل خطر اصلی در بیماریهای غیرواگیر شناخته شده اند و حـذف یا کنترل این عوامل خطر، میتواند مانع از بروز بیش از 80 درصد بیماریهای قلبـی، سـکته مغـزی و دیابت (و نیز 40 درصد سرطانها) شود. مهمترین عوامـل خطـر در بیمـاری قلبـی عروقـی، تغذیه نامناسب، فعالیت بدنی ناکافی، مصرف سـیگار، قلیان و الکل می باشد که به نوبه خود در افراد به شکل بیماری فشارخون بالا، قندخون بالا و کلسترول خون بالا، اضافه وزن و چاقی تظاهر می کنند.

خوشبختانه بیماریهای غیرواگیر و به ویژه بیماریهـای قلبـی عروقـی بـه میـزان قابـل توجهی قابل پیشگیری هستند و با طراحی و اجرای مـداخلات اثـربخش مـیتـوان مـرگ ناشی از این بیماریها را تا 80 درصد کاهش داد. اکثر عوامل خطر بیماریهای غیرواگیر شناخته شده اند. گروهی از عوامل خطر مانند سن، جنس، قومیت یا نژاد، را نمیتوان با تغییر رفتـار یـا محـیط اصـلاح کـرد و به آنها عوامل خطر غیرقابل اصلاح گفته می شود. در مقابل دسـته ای دیگر با اصلاح محـیط و تغییر رفتار یا سبک زندگی فرد اصلاح میشوند (که به آنها عوامل خطر قابل اصـلاح  می گویند) از بین عوامل قابل اصلاح میتوان بـه فعالیت بدنی ناکافی ، مـصرف دخانیـات و تغذیه نامناسب اشاره کرد که با یک برنامه ریزی مناسب قابل اصلاح می باشند و اصلاح شیوه زندگی سالم می تواند تاثیر بسزایی در پیشگیری و یا کنترل بیماری فشارخون بالا، قندخون بالا و کلسترول خون بالا، اضافه وزن و چاقی خواهد داشت.

امسال روز جهانی قلب در روز جمعه 7 مهرماه (مصادف با 29 سپتامبر) با موضوع استفاده از راه­هایی برای شناخت قلب و حفاظت از آن برگزار می­شود. برگزاری روز جهانی قلب نقش بسیار مهمی در افزایش آگاهی مردم جهان از بیماری­های قلبی عروقی و آگاهی از عوامل خطر بیماری­های قلبی عروقی و سکته­های مغزی و اصلاح شیوه زندگی دارد.

"شناخت عوامل خطر بیماری قلبی عروقی، مراقبت بهتر و قلب سالم تر"،  به عنوان شعار ملی در نظر گرفته شده است. و " با شناخت عوامل خطر بیماری های قلبی عروقی، از قلب خود بهتر مراقبت کنید" پیام اصلی این روز می­باشد. هدف این روز این است که افراد بدانند چگونه می­توانند با انتخاب شیوه زندگی سالم و با چند تغییر ساده در شیوه زندگی سلامت قلب خود را حفظ کنند. مانند

این جمله ساده که غذاهای کم چرب، کم شیرین و کم نمک میل کنیم.

1. شیرینی جات و سایر مواد غذایی شیرین را با میوه های تازه جایگزین کنیم.
2. مصرف غذاهای فرآوری شده و بسته بندی شده حاوی نمک، شکر و چربی زیاد را محدود کنیم.
3. تصمیم بگیرید حداقل 20 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط در روز انجام دهیم.
4. از مصرف دخانیات جدا بپرهیزیم و و این نکات مهم را یه سایر عزیزانمان گوشزد کنیم

حمله قلبی چیست و علایم و نشانه های آن و علل ایجاد آن چیست؟

قلب انسان عضله قوی است که در 24 ساعت صد هزار بار می تپد تا اکسیژن و مواد غذایی را به سراسر بدن برساند و مواد زائد را برای دفع به کلیه و ریه برگرداند . عملکرد مناسب قلب جهت حفظ زندگی ضروری است. عضله قلب را سه رگ اصلی بنام عروق کرونر دارد که این سه رگ روی عضله قلب قرار دارند و به قسمتهای مختلف قلب خون رسانی می کنند. اگر این عروق تنگ یا مسدود شوند خون رسانی به عضله قلب مختل می­شود و قلب نمی تواند خون حاوی اکسیژن و مواد غذایی دریافت کند و حمله قلبی اتفاق می افتد.

حمله قلبی با علائمی همراه است:

• معمولا درد در قفسه سینه احساس می شود، ممکن است بجای درد احساس سنگینی، فشار شدید مثل  اینکه فردی روی سینه ایستاده است یا احساس سوزش و سوزن سوزن شدن روی سینه احساس شود.
• احساس تنگی نفس یا خستگی زودرس می تواند از علائم حمله قلبی (ایسکمی یا سکته قلبی) باشد. درد ممکن است در فک، شانه ها، بازو، دست و گردن، بین دو کتف، پشت قفسه سینه  نیز احساس شود.
• اگر درد قفسه سینه در استراحت اتفاق بیافتد و بیش از 10 دقیقه طول بکشد این درد ممکن است شروع یک حمله قلبی باشد.
•  درد ممکن است در ناحیه سردل (اپیگاستر) احساس شود. این درد معمولا با دردهای معده اشتباه می شود و در صورت احساس درد در این ناحیه (ناحیه اپیگاستر یا سردل) بهتر است به پزشک مراجعه شود تا مشکلات گوارش از بروز حمله قلبی افتراق داده شود.
• ممکن است همراه با درد، تعریق نیز وجود داشته باشد و یا با علائمی مانند تهوع و استفراغ همراه باشد گاهی بجای درد قفسه سینه، بیمار دچار تنگی نفس می­شود.

در صورت مشاهده علائم حمله قلبی و شک به آن

بیمار باید آرام در وضعیت نیم نشسته قرار گیرد. برای اینکه فعالیت قلب افزایش نیابد هیچ حرکتی نکند مثل راه رفتن، از پله پایین آمدن. فوری با اورژانس 115 تماس گرفته شود .

اگر به قرص آسپرین دسترسی وجود دارد دو یا سه عدد قرص 80 میلی گرمی با هم جویده شود، در غیر اینصورت بیمار برای تهیه قرص جابجا نشود، زیرا کمترین فعالیت در شرایط حمله قلبی آسیب جدی به همراه دارد.

===========================================

حمله قلبی چیست و علایم و نشانه های آن و علل ایجاد آن چیست؟

قلب انسان عضله قوی است که در 24 ساعت صد هزار بار می تپد تا از طرفی اکسیژن و مواد غذایی را به سراسر بدن و از طرف دیگر مواد زائد را به کلیه و ریه برای دفع آنها  برساند . عملکرد مناسب قلب جهت حفظ زندگی ضروری است. عضله قلب را سه رگ اصلی بنام عروق کرونر(تاجی) و شاخه های آن تغذیه می کنند این سه رگ که روی عضله قلب قرار دارند قسمت قدامی(جلویی)، قسمت خارجی و تحتانی را خون رسانی می کنند. اگر این عروق تنگ یا مسدود شوند خون رسانی به عضله قلب مختل  می شود و نمی تواند خون حاوی اکسیژن و مواد غذایی دریافت کند کم خونی موضعی در عضله قلب (ایسکمی) را می نامند. سکته قلبی(انفارکتوس)بدلیل قطع کامل جریان خون حاوی اکسیژن و مواد غذایی  به عضله قلب اتفاق می افتد

علائم بیماری عروق کرونر

اگر عروق کرونر تنگ و یا مسدود شود و ایسکمی و یا انفارکتوس اتفاق بیفتد علایم زیر ایجاد می شود.

• معمولا درد در قفسه سینه احساس می شود، ممکن است بجای درد احساس سنگینی، فشار شدید مثل  اینکه فردی روی سینه ایستاده است یا احساس سوزش و سوزن سوزن شدن روی سینه احساس شود.
• احساس تنگی نفس یا خستگی زودرس می تواند از علائم حمله قلبی (ایسکمی یا سکته قلبی) باشد. درد ممکن است به فک تحتانی، شانه ها، هردوبازو و دست و گردن، بین دوکتف، پشت قفسه صدری  نیز احساس شود.
• اگر درد قفسه صدری در استراحت اتفاق بیافتد و بیش از 10 دقیقه طول بکشد این درد ممکن است شروع یک حمله قلبی باشد.
•  درد ممکن است در ناحیه سردل(اپیگاستر)احساس شود این درد معمولابا دردهای معده اشتباه می شود و در صورت احساس درد در ناحیه اپیگاستر یا سردل بهتر است به پزشک مراجعه شود تا نوع گوارش از قلبی افتراق داده شود
• ممکن است همراه با درد تعریق نیز وجود داشته باشد و یا علائمی مانند تهوع و استفراغ وجود داشته باشد گاهی بجای قفسه صدری بیمار دچار تنگی نفس می شود.

با وجود علائم فوق بیمار باید آرام در وضعیت نیم نشسته قرار گیرد برای اینکه فعالیت قلب افزایش نیابد هیچ حرکتی نکند فوری با اورژانس 115 تماس گرفته شود . اگر به اورژانس دسترسی نداشت از دیگران برای انتقال به بیمارستان کمک بگیرید.

در انتقال به مرکز درمانی بیمار نباید راه برود و از پله ها پایین بیاید بلکه باید توسط دیگران به اتوموبیل منتقل و به مرکز درمانی انتقال یابد قبل از رسیدن به بیمارستان اگر به قرص آسپرین دسترسی  وجود دارد دو عدد قرص 80 میلی با هم جویده شود در غیر اینصورت برای تهیه قرص جابجا نشود زیرا کمترین فعالیت در شرایط حمله قلبی آسیب جدی به همراه دارد.

بیمار پس از گرفتن فشارخون اگر فشار سیستول یا ماکزیمم بیش از 100 میلی متر جیوه است قرص ژله ای زیرزبانی تی ان جی مصرف شود.

چه عواملی موجب تنگی عروق کرونر (عروق تغذیه کننده عضله قلب)  می شود.    

عروق کرونر مانند لوله های خالی هستند دیواره آنها از سه لایه تشکیل شده است قسمت میانی از عضلات بسیار کوچک و رشته های ارتجاعی تشکیل شده و روی آن را (داخل فضای عروق کرونر) یک لایه سلول بنام آندوتلیال می پوشاند . این لایه سلولی از تماس قسمت میانی رگ با خونی که در رگ جاری است، ممانعت میکند.

بیماری عروق کرونر از کودکی آغاز می شود و رسوب رگه هایی از چربی در جدار رگ اتفاق می افتد و بتدریج بیشتر می شود و به دیواره رگ آسیب می زند علاوه برچربی مواد دیگری مثل کلسیم یا سلولهای التهابی در جدار رگ رسوب می کنند. این مواد که در جدار رگ رسوب می کنند را پلاک می گویند اندازه این پلاک ها متفاوت است و بتدریج به داخل رگ پیشروی می کنند سطح این پلاک ها در داخل رگ سفت، سخت و شکننده است و ممکن است ترک بخورد یا پاره شود و درنتیجه قسمت میانی رگ با خون داخل مجرای رگ تماس پیدا می کنند و پلاکت ها که عناصر کوچکی از خون هستند در محل ترک خوردگی و یا پاره شده گی جدار رگ جمع می شوند و تشکیل لخته می دهند و مجرای رگ را تنگ تر میکنند یا کا ملا مسدود می سازند و بدین ترتیب خونرسانی به عضله قلب کاهش می یابد و یا قطع می شود و ایسکمی یا سکته قلبی رخ می دهد

علل زمینه ساز بیماری عروق کرونر:      

مراحل تشکیل رسوب مواد از جمله چربی(پلاک) در جدار رگ آترواسکلروز  نامیده می شود .

مسیر ایجاد آترواسکلروز با وجود موارد زیرتسریع می شود: مصرف دخانیات ، فشارخون یالا، کلسترول بالا، کم تحرکی، دیابت، چاقی و اضافه وزن و سابقه خانوادگی بیماری عروق کرونر       (پدر و برادرکمتر از 55 سال و مادر و خواهرکمتر از 65سال مبتلا به سکته قلبی یا ایسکمی قلبی شده باشند) 

پیشگیری از بیماری عروق کرونر(عروق تغذیه کننده عضله قلب)و کند کردن سیر آرترواسکلروز:

1. -   ترک مصرف دخانیات
2. - تغذیه مقدار مناسب مصرف میوه و سبزیجات، کاهش مصرف چربی به خصوص چربیهای اشباع،کاهش مصرف شیرینی و استفاده از آجیل(با توجه به کالری بالای این گروه از مواد غذایی به اندازه کافی مصرف شود )
3. -کنترل وزن: با توجه به اینکه چاقی و اضافه وزن از عوامل زمینه ساز بیماریهای قلبی عروقی و عوامل خطری مانند فشارخون بالا و دیابت است باید برای کاهش وزن برنامه ریزی شود.
4. -   فعالیت بدنی مناسب روزانه حداقل نیم ساعت فعالیت بدنی متوسط، پیاده روی نسبتا سریع طوری که تعداد تنفس و ضربان زیاد شود، اما بتوان با همراه خود براحتی صحبت کرد (150 دقیقه فعالیت بدنی در هفته با شدت متوسط تا شدید)
5. -  کنترل قندخون و فشارخون

کنترل استرس