معاونت بهداشت

بیماریهای عضلانی اسکلتی یکی از مهمترین مشکلات سلامتی در دنیا هستند. ایران در شیوع شکایات روماتیسمی بالاترین رقم در منطقه آسیا را داشته و حدود 70% زنان و 50% مردان بالای 50 سال نیز به نوعی دچار استئوپروز یا استئوپنی هستند. با توجه به اهمیت موضوع، مداخله در هر سه سطح پیشگیری (اولیه، ثانویه و ثالثیه)، به منظور کاهش شیوع پوکی استخوان، کمردرد و آرتروز، جزو اولویت های نظام سلامت می باشد. از طرفی بحران بی­سابقه ناشی از پاندمی کرونا، نباید منجر به کاهش توجه مسئولین و اقشار مختلف مردم نسبت به این بیماریها که یکی از شایعترین بیماریها، در عرصه بیماری­های غیرواگیر می­باشد، گردد.

 20 اکتبر، روز جهانی پوکی استخوان کمپینی با عنوان «مهار پوکی استخوان با تشخیص به موقع» به منظور آموزش و ارتقای سطح آگاهی عموم مردم در مورد این بیماری، با تمرکز بیشتر بر مردان و زنان 50 سال به بالا و کلیه خانم­های در زنان سنین باروری، از 28 مهر ماه سال جاری الی 5 آبان ماه، برگزار خواهد شد.

==========================================

بررسی خطر ابتلا به پوکی استخوان

اگر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستید با پزشک خود مشورت کنید. آیا ممکن است شما در معرض خطر پوکی استخوان یا شکستگی باشید؟

شما میتوانید پاسخ این سوال را با انجام آزمون سریع و ساده این مجموعه بیابید.

1. -     آیا بالای 60 سال سن دارید؟

بله / خیر

پیام: خطر ابتلا به پوکی استخوان با بالا رفتن سن افزایش می یابد.

در صورتی که دیگر عوامل خطر بالینی را ندارید و خانم بالای 60  سال یا آقای بالای 70 سال هستید، در مراجعه بعدی به پزشک تان، در مورد سلامت استخوان با او مشورت کنید.

2- آیا بعد از 50 سالگی دچار شکستگی استخوان شده اید ؟

بله / خیر

اگر بعد از یک افتادن خفیف دچار شکستگی شده اید، ممکن است مبتلا به پوکی استخوان باشید. 

پیام: شکستگی استخوان عامل خطر بزرگی برای یک شکستگی دوباره طی دو سال آینده است.

3-آیا شاخص توده بدنی شما (BMI) کمتر از میزان مطلوب است؟

بله/ خیر

وزن برحسب کیلوگرم

محاسبه BMI = )قد برحسب متر( x)قد برحسب متر(

زان BMI تفسیر

زیر 19 کمتر از مطلوب

19-24/9  مطلوب

25-29/9  اضافه وزن

بالای 30 چاقی

پیام: شاخص توده بدنی BMI  کمتر از 19 ، عامل خطر ابتلا به پوکی استخوان است

وزن پایین در دختران و زنان منجر به کاهش سطح استروژن شده و همانند دوران بعد از یائسگی، موجب گسترش پوکی استخوان می شود. همچنین، افراد بسیار لاغر بیشتر در معرض خطر شکستگی قرار دارند.

 اگر به حداقل 2 مورد یا بیشتر از سوالات بالا پاسخ مثبت داد ه اید، در معرض خطر پوکی استخوان یا شکستگی ناشی از

آن هستید و لازم است برای ارزیابی پوکی استخوان و آشنایی با روش های کاهش خطر شکستگی های ناشی از پوکی

استخوان، با پزشک خود مشورت کنید.

4- آیا بعد از 40 سالگی بیش از 4 سانتی متر از قد شما کوتاه شده است؟

بله/ خیر/ نمی دانم

پیام: کاهش قد بیش از 3 تا 4 سانتی متر در افراد بزرگسال می  تواند به علت شکستگی ستون فقرات ناشی از پوکی استخوان باشد.

پیام: ممکن است همه شکستگی های ستون فقرات دردناک نباشند. این به معنای آن است که بسیاری از مردم نمی دانند که دچار شکستگی شده اند.

5-آیا هیچیک از والدین شما دچار شکستگی لگن شده اند؟

 بله/ خیر

پیام: در صورتی که والدین شما دچار شکستگی لگن شده اند، ممکن است شما در معرض خطر پوکی استخوان در حال پیشرفت وشکستگی باشید.

پیام: همچنین اگر والدین شما دچار خمیدگی پشت هستند یا سابقه فامیلی ابتلا به پوکی استخوان دارند، شما هم می توانید در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان باشید. 

6- آیا حداقل به یکی از اختلالات زیر مبتلا هستید؟

بله /خیر/ نمی دانم/ از پزشک خود سوال خواهم کرد

آرتریت روماتوئید -بیماری های دستگاه گوارش (بیماری التهابی روده) - IBD سلیاک - سرطان پستان یا پروستات دیابت - بیماری مزمن کلیوی - اختلالات غدد تیروئید (پرکاری تیروئید،پرکاری پاراتیروئید) - اختلالات ریوی (بیماری انسدادی مزمن ریوی) - تستوسترون پایین (هیپوگنادیسم) - یائسگی زودرس، قطع قاعدگی، برداشتن تخمدان ها (کاهش استروژن ناشی از هیپوگنادیسم) - عدم تحرک  و  اچ.آی.وی / ایدز

 پیام: بیماری های نامبرده با میزان بالای خطر ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی همراه است که به عنوان پوکی استخوان ثانویه شناخته می شود.

برخی شرایط نیز خطر سقوط یا زمین خوردن ناشی از اختلال در تعادل را افزایش مید هد که می تواند منجربه شکستگی شود

 7- آیا تا به حال حداقل با یکی از داروهای زیر مورد درمان قرارگر فته­ اید ؟

بله/ خیر/نمی دانم از پزشک خود سوال خواهم کرد

گلوکوکورتیکوئیدها یا استروئیدها (نظیر پردنیزولون) - مهارکننده های آروماتاز برای درمان سرطان پستان.

-درمان محرومیت از آندروژن برای درمان سرطان پروستات _ تیازولیدین ها برای درمان دیابت (نظیر پیوگلیتازون).

-استفاده از پمپ مهارکننده پروتون برای درمان زخم­های گوارشی، ریفلاکس معده یا سوزش سردل  (نظیر امپرازول)

-سرکوب کننده­های ایمنی پس از جراحی های پیوند (نظیر -کالمودولین/  مهارکننده کالسینورین فسفات)

-درمان با هورمون­های تیروئید برای درمان ک مکاری تیروئید (لووتیروکسین)

-هورمون های استروئیدی یا هورمون های جنسی برای درمان - تستوسترون پایین یا استروژن پایین (مدروکسی پروژسترون

استات، عوامل LHRH) - ضد افسردگی­ها برای درمان افسردگی، اختلالات وسواس اجباری و  SSRI (آنتی سایتوکتیک ها برای درمان اختلالات دو قطبی (نظیر لیتیوم)

- داروهای ضد تشنج یا ضد صرع برای درمان تشنج (نظیر فنوباربیتال، کاربامازپین یا فنی توئین)

 پیام: استفاده طولانی مدت از برخی داروها موجب از دست دادن توده استخوان و افزایش خطر شکستگی می شود. برخی درمان ها نیز خطر سقوط یا زمین خوردن ناشی از اختلال در تعادل را افزایش می دهد که میتواند منجر به شکستگی شود.

 8- آیا الکل به میزان زیادی استفاده می کنید )بیش از 3واحد در روز(  یا در حال حاضر سیگار می کشید؟

بله /خیر

مصرف زیاد الکل تاثیر منفی بر سلامت استخوان ها دارد و همچنین موجب زمین خورد نهای مکرر شده و لذا احتمال

شکستگی را افزایش می دهد.

 پیام: در صورتی که در حال حاضر سیگار می کشید یا در گذشته مصرف کرد ه اید، آگاه باشید که سیگار اثر منفی بر سلامت استخوا نها دارد.

 اگر به هر کدام از سوا لها پاسخ مثبت داد ه اید در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان یا شکستگی هستید.

حتما با پزشک خود در مورد سلامت استخوان و راهکارهای کاهش خطر پوکی استخوان و شکستگی مشورت کنید.

ممکن است پزشک برای شما بررسی های بیشتر و سنجش تراکم استخوان را پیشنهاد دهد.

 اگر به هیچکدام از سوالات پاسخ مثبت نداده­اید دیگر عوامل خطر پوکی استخوان را بررسی کنید. در ادامه مواردی که میتواند در ابتلا به پوکی استخوان تاثیر بگذارد بیان شده است.

آیا دیگر عوامل خطر پوکی استخوان در مورد شما مصداق دارد؟

9. عوامل خطری که می توانید تغییر دهید:

آیا مواد غذایی حاوی لبنیات مصرف نمی کنید؟

کلسیم مهم ترین ماده معدنی در سلامت استخوان است و اغلب در مواد لبنی یافت می شود.

 پیام:در صورتی که به دلیل وجود آلرژی یا عدم تحمل، از محصولات شیر و لبنیات استفاده نمی کنید و مکمل کلسیم هم مصرف نم ی کنید، شما به احتمال زیاد دچار کمبود کلسیم هستید و در معرض خطر بالای پوکی استخوان قرار دارید.

 آیا به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار ندارید؟

 پیام: اگر کمتر از 10 دقیقه در روز در معرض نور خورشید هستید و مکمل ویتامین D مصرف نمی کنید، در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارید.

 ویتامین D در پوست پس از تابش نورخورشید و به وسیله اشعه ماورای بنفش ساخته می شود. ویتامین D برای سلامت استخوان مفید بوده و برای جذب کلسیم ضروری است.

  آیا تحرک بدنی کافی ندارید؟

میزان تحرک روزانه زیر 30 دقیقه (کارهای خانه، پیاده روی،دویدن و غیره) موجب از دست رفتن عضله و استخوان می شود.

پیام: انجام منظم ورز شهای تحمل کننده وزن  )راه رفتن یا دویدن آرام(  و انجام ورزشهای تقویت عضلات موجب ساخته شدن استخوان و عضلات قوی می شود.

 -  عوامل خطری که نمی توانید تغییر دهید:

آیا به آرتریت روماتوئید مبتلا هستید؟

پیام: بیماری آرتریت روماتوئید و استفاده از کورتیکواستروئیدها )استروئید( برای درمان آن می تواند منجر به پوکی استخوان شود.

 آیا به دیابت مبتلا هستید؟

پیام: هر دو نوع دیابت (نوع 1 و 2) با افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان همراه است.

 آیا مبتلا به بیماری های گوارشی هستید؟

برخی شرایط از جمله کولیت اولسراتیو، بیماری کرون یا سلیاک موجب کاهش جذب ریزمغذی های مواد غذایی می شود. در این حالت، پوکی استخوان به دلیل اختلال در جذب کلسیم یا دیگر مواد مغذی و کاهش وزن ناشی از آن رخ می دهد. در بیماری سلیاک، در صورتی که فرد به طور طولانی مدت از مواد غذایی بدون گلوتن استفاده کند، روی سلامت استخوان وی تاثیر منفی میگذارد.

پیام: بیماری های گوارشی کولیت اولسرو،کرون، سلیاک با افزایش خطر پوکی استخوان همراه است.

 آیا مبتلا به هایپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید) یا هایپرپاراتیروئیدیسم (پرکاری پاراتیروئید) هستید؟

 پیام: هایپرپاراتیروئیدیسم و هایپرتیروئیدیسم موجب از دست رفتن استخوان و پوکی استخوان می شود.

 آیا تحت درمان با گلوکوکورتیکوئیدها هستید؟

گلوکوکورتیکوئیدها )کورتون( که اغلب با نام استروئیدها )مانند پردنیزولون( شناخته می شود، اغلب برای بیماری هایی نظیر آسم، آرتریت روماتوئید و برخی بیماری های التهابی تجویز می شود.

پیام: استفاده از کورتیکواستروئیدها(کورتون) برای 3 ماه متوالی می تواند به کاهش توده استخوانی منجر شده و این مسأله در 6- 3  ماه اول با سرعت بیشتری صورت می گیرد

11-آیا برای سرطان سینه یا پروستات تحت درمان هستید؟

سرطان سینه و پروستات با داروهای مهار کننده هورمون درمان می شود که خطر از دست دادن استخوان را افزایش می دهد.

پیام: درما نهای سرطان از جمله شیمی درمانی، رادیوتراپی و استفاده از استروئیدها روی سلامت استخوان تاثیر منفی دارد.

 آیا دچار یائسگی زودرس هستید؟

پیام: اگر یائسگی قبل از 45 سال اتفاق افتاده باشد، شما در معرض خطر پوکی استخوان هستید.

 استروژن اثر محافظتی روی استخوان دارد. زمانی که یائسگی رخ  می دهد، سطح استروژن شروع به کاهش می کند و میزان از دست دادن استخوان افزایش می یابد.

 آیا دچار قطع قاعدگی شده اید؟

اگر به دلایل غیرحاملگی، یائسگی یا برداشتن رحم برای 12 ماه یا بیشتر دچار قطع قاعدگی شده اید، در معرض خطر پوکی استخوان هستید.

پیام: قطع قاعدگی به طور طولانی مدت و کاهش سطح استروژن، عاملی برای افزایش خطر پوکی استخوان است.

 آیا تخمدانهای شما برداشته شده است؟

پیام: اگر قبل از 50 سالگی تخمدا نها خارج شده و هورمون درمانی جایگزین استفاده نشده است، در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارید (تخمدا نها مسئول تولید استروژن هستند)

 آیا دچار کمبود سطح تستوسترون هستید؟

آیا تا به حال دچار شرایطی نظیر ناتوانی، کاهش میل جنسی یا دیگر علایم مرتبط با کاهش تستوسترون شده اید؟ تستوسترون در مردان وظیفه ای مشابه استروژن در زنان دارد.

 پیام: سطح پایین این هورمون (تستسترن) تاثیر منفی در سلامت استخوان داشته و موجب افزایش خطر پوکی استخوان می شود.

 آیا به طور مکرر دچار سقوط می شوید؟

پیام:سقوط یا زمین خوردن مکرر )بیش از یک بار در سال(  که ناشی از عدم تعادل است، افراد را در معرض خطر

شکستگی استخوانی قرار می دهد.

 پیام: ورزش می تواند موجب افزایش توان و تعادل عضات شده و از سقوط پیشگیری کند.  به کار بردن راهکارهای پیشگیری از سقوط در منزل هم م یتواند به کاهش خطر سقوط کمک کند.

 در صورتی که هر کدام از این عوامل برای شما وجود داشت به این معنا نیست که دچار پوکی استخوان هستید بلکه احتمال بیشتری برای ابتلا به آن دارید. در این شرایط با پزشک خود در مورد سلامت استخوان مشورت کنید. درصورتی که هیچ کدام از این عوامل را نداشتید، شیوه زندگی سالم را برای حفظ استخوان های خود اتخاذ کنید و در آینده نیز خطر ابتلا به پوکی استخوان را مجددا بررسی کنید.

 پیام: تحرک بدنی کافی داشته باشید: میزان تحرک بدنی خود را افزایش دهید. در هفته 40 - 30 دقیقه، 3 الی 4 بار از ورزش های  تحمل کننده وزن مثل پیاد هروی یا ورزش های مقاومتی استفاده کنید .

 پیام: رژیم غذایی صحیح را رعایت کنید: از داشتن رژیم غذایی مناسب حاوی لبنیات فراوان به منظور تامین کافی کلسیم

اطمینان حاصل کنید. اگر دچار عدم تحمل لبنیات هستید، از جایگزین های کلسیم غنی شده یا محصولات لبنی جایگزین

استفاده کنید.

 پیام: از دریافت کافی نور خورشید مطمئن شوید: زمان مناسبی را در خارج از منزل سپری کنید تا از دریافت کافی

ویتامین D مطمئن شوید یا از مکمل های ویتامین D طبق دستور پزشک استفاده کنید.

 پیام: از مصرف سیگار و قلیان خودداری کنید.

 پیام: از مصرف الکل خودداری می کنید.

======================================

 

سوالات

 

 

چگونه خانه خود را ایمن کنیم

 

 

شکستگی استخوان در زنان

 

 

سقوط علت شکستگی استخوان

 

 

تغذیه مناسب برای سلامت استخوان ها

 

 

جلوگیری از پیشرفت پوکی استخوان

 

 

غربالگری شکستگی استخوان

 

 

شکستگی استخوان بر اثر سقوط

 

 

راهنمای مردان جهت پیشگیری از پوکی استخوان

 

 

جهت دریافت مقالات ذیل روی آن کلیک کنید:

ویتامین D  و کرونا 

کرونا و پوکی استخوان

توصیه های بهداشتی درخصوص پیشگیری از پوکی استخوان

مهار پوکی استخوان با تشخیص به موقع 

واقعیاتی در خصوص پوکی استخوان

بررسی خطر ابتلاء به پوکی استخوان