معاونت بهداشت

هفته اطلاع رسانی بیماریهای مشترک بین انسان و حیوان

بیماری های مشترک بین انسان و حیوان

بیماریهای زئونوز، به مجموعه ای از بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان اطلاق می شود.      

لیشمانیوزیس(سالک و کالاآزار)، هاری، لپتوسپیروزیس، تب خونریزی دهنده کریمه کنگو، کیست هیداتیک، شاربن (سیاه زخم) ، تب دره ریفت، بروسلوزیس (تب مالت)، تب زرد، تب راجعه، تب دنگ و ... .

اکثر بیماری های زئونوز، از قدیمی‎ترین بیماری های شناخته شده‌ هستند؛ در واقع یکی از مشکلات عمده بهداشتی جهان و همچنین از موانع مهم توسعه اقتصادی و اجتماعی می‎باشد. سالیانه بخش عظیمی از اعتبارات نیروی انسانی در بخش وسیعی از جهان جهت رفع این مشکلات، به بیماری های زئونوز اختصاص داده می‎شود، حجم و بار بیماری ها به گونه‎ای است که تقریباً اکثرکشورهای جهان در معرض خطر تعدادی از بیماری های مشترک بین انسان و حیوان قراردارند.

بیماری های قابل انتقال بین حیوان وانسان به دلایل زیر از اهمیت ویژه ای برخوردارند:

1. عوامل ایجاد کننده مختلف:

• باکتری ها (باسیلوس انتراسیس، سالمونلا ، مایکوباکتریوم بوویس و...)
• ویروس ها (هاری،تب خونریزی دهنده کریمه کنگو و ...)
• پریون (جنون گاوی در انسان )
• ریکتزیا (تیفوس موشی )
• انگل ها («پروتوزوا: توکسوپلاسما، لیشمانیا، کریپتوسپوریدیوم و ....»، «کرم ها: تنیا سولیوم و ساژیناتا ، تریشین ، اکینوکوک ، سیستی سرکوز و ...» و ...)
• قارچ ها (برخی کچلی ها ، هیستوپلاسماکپسولاتوم و ....)
• انگل های خارجی (سارکوپس اسکبیی ، کک سگ)

2. تظاهرات بالینی مختلف در بیماری های زئونوز

• • • • • • مسمومیت های غذایی (بوتولیسم و ...)
          • بیماریهای منتشر و سپتی سمی (بروسلوزیس، تب های خونریزی دهنده ویروسی، طاعون، لپتوسپیروز، سپتی سمی سالمونلایی و...)
          • بیماری های دستگاه تنفس ( تبQ ، تولارمیا و ...)
          • بیماری های سیستم اعصاب مرکزی (لیستریوزیس، لپتوسپیروزیس، هاری  و ...)
          • تظاهرات پوستی ( لپتوسپیروزیس، سالک، تب کوه های راکی، بیماری لایم و ...)

3. اهمیت اپیدمیولوژیک بیماری های مشترک بین انسان و حیوان:

• عدم آگاهی جامعه از روش های پیشگیری
• استفاده روزانه و گسترده از فراورده های دامی
•  توانایی آلودگی در گونه های مختلف حیوانات
• سهولت تماس با دامها و سایر حیوانات
• ایجاد عفونت های مزمن و بدون علامت در حیوانات(سالمونلا، اکینوکوک، توکسوکارا، توکسوپلاسما و ...)
• آلودگی وسیع حیوانات اهلی و وحشی 
• وجود بند پایان به عنوان ناقل و مخزن برخی از این بیماریها
• توانایی انتقال تعدادی از این بیماری ها از انسان به انسان (سالمونلا، vCJD ،  CCHFو... )
• توانایی انتقال تعدادی از این بیماری ها از انسان به حیوان( تب برفکی، تب دره ریفت، سل و ....)
• احتمال بازپدید شدن ( طاعون، بیماری های ریکتزیایی، مشمشه و ...)
• توانایی ایجاد اپیدمی ( سیاه زخم ، لیشمانیا ، تبهای خونریزی دهنده ویروسی و ...)
• وجود تعدادی از این بیماری ها در کشورهای همسایه   
• انتقال این بیماریها از طریق مسافران
• مشکلات معدوم کردن مخازن حیوانی جهت کنترل بسیاری از این بیماریها
• رعایت احتیاطات لازم جهت پیشگیری از انتقال بیمارستانی (هاری، جنون گاوی، CCHF و ...)
• ظهور بیماری های نوپدید قابل انتقال بین حیوان و انسان
• عدم وجود واکسن  برای اکثر این بیماری ها در انسان و حیوانات
• صرف هزینه بسیار بالا جهت انجام اقدامات پیشگیری (خرید واکسن، سرم و .... )
• فعالیت سایر سازمان ها جهت کنترل این بیماری ها (دامپزشکی، حفاظت محیط زیست، وزارت کشور، نیروی انتظامی، شهرداری ها و ....)
• عدم دقت کافی در ثبت و گزارش دهی بیماری (عدم توجه کافی در پرسنل بهداشتی، عدم همکاری کافی بخش خصوصی و ...)
• نبودن درمان استاندارد برای اکثر بیماری های قابل انتقال بین حیوان و انسان 
• متأ‌‌‌سفانه هنوز از اولویت های ملی و بین المللی بهداشتی محسوب نمی شود؛ لذا از حمایت های لازم برخوردار نیست.
• تعداد قابل توجهی از بیماریهای قابل انتقال بین حیوان وانسان در ایران آندمیک هستند .

4.  شدت و وخامت بیماری های قابل انتقال بین حیوان وانسان :

• ایجاد ناتوانی های جسمی و اشکال مزمن بیماری (تب مالت، توکسوپلاسموز، کیست هیداتید، کالاآزار و ...) 
• انجام اقدامات خاص جراحی (کیست هیداتید و ...)
• توانایی انتقال از مادر حامله به جنین و ایجاد زایمان زودرس، سقط خود بخودی و ایجاد عوارض مادرزاری (لنفوسیتیک کوریومننژایتیس، لیستریوز، توکسوپلاسموز و ...)
• وخیم بودن  برخی از این بیماری ها و مرگ و میر بالا ( تب خونریزی دهنده کریمه کنگو، هاری، و ...)

5. عدم آشنایی گروه پزشکی

• از وضعیت این بیماری ها، راه های انتقال، روش های تشخیص، درمان، پیشگیری و کنترل آنها در کشور
• ناکافی بودن آگاهی اعضاء هیات علمی از وضعیت این بیماری ها در انسان و حیوانات و روش های کنترل آنها در کشور
• ناکافی بودن آموزش دانشجویان گروه پزشکی درمورد وضعیت بیماریهای قابل انتقال بین حیوان و انسان و روشهای کنترل و مراقبت آن ها در کشور و در نتیجه عدم آگاهی فارغ التحصیلان گروه پزشکی
• عدم دسترسی به روش های آزمایشگاهی جهت تشخیص قطعی بسیاری از بیماری های قابل انتقال بین حیوان وانسان

6.  اثرات بیماری های قابل انتقال بین حیوان و انسان در جامعه:

• ایجاد رعب و وحشت در جامعه ( هاری، طاعون، تب خونریزی دهنده کریمه کنگو، vCJD ، ابولا، سیاه زخم و ...)
• ضرر و زیان اقتصادی به دلیل کاهش فراورده های دامی، مرگ و میر دام ها و معدوم کردن دام ها جهت کنترل بیماری (تب مالت، سیاه زخم، تب دره ریفت، تب برفکی، آنفلو انزای پرندگان، vCJD و ...)
• اثرات سوء در تجارت بین الملل (تب دره ریفت ، vCJD و ....)
•  استفاده از عوامل بیماریزای قابل انتقال بین حیوان و انسان به عنوان بیوتروریسم ( سیاه زخم، طاعون، تب مالت و... )