معاونت بهداشت

چرا تغذیه با شیرمادر اهمیت دارد؟

شیرمادر، این هدیه الهی بهترین و کامل ترین غذایی است که تا پایان 6 ماهگی تمام نیازهای غذایی شیرخوار را به تنهایی تامین می کند و شیرخوار نیاز به آب یا هیچ ماده غذایی دیگری ندارد.

بعد از 6ماهگی لازم است غذای کمکی نیز به همراه شیرمادر به شیرخوار داده شود و برای رشد و سلامت بهتر کودک، تا پایان دو سالگی تغذیه با شیرمادر قطع نشود.

اگر مادران عزیز با ترکیبات شیرمادر و اثرات آن خوب آشنا شوند، هرگز برای تکمیل دوران شیردهی یعنی تا پایان 24 ماهگی شیرخوار، کوتاهی نخواهند کرد.

مزایای تغذیه با شیرمادر برای کودک

• آغوز یا ماک یا شیر روزهای اول که زرد رنگ و غلیظ است ، حاوی مواد مغذی و عوامل ایمنی است که باعث مصونیت و محافظت شیرخوار در برابر عفونت ها میگردد.

• تامین کامل نیاز غذایی بدن شیرخوار متناسب با قدرت هضم و گوارش او

• شیرمادر بهترین الگوی رشد و تکامل مطلوب را فراهم می کند.

• ایجاد یک رابطه عاطفی قوی با مادر و افزایش امنیت روانی شیرخوار در بزرگسالی

• پیشگیری از ابتلا به سرطان، دیابت، آسم ، اگزما ، آلرژی و عفونت های مختلف گوارشی و تنفسی شیرخوار

• سوخت و ساز بهتر کلسترول خون و جلوگیری از افزایش آن و کاهش ابتلا شیرخوار به فشارخون و بیماریهای قلبی، عروقی و کلیوی در بزرگسالی

• تقویت و افزایش بیشتر هوش شیرخوار

• به علت وجود مقداری چربی در شیر انتهایی هر نوبت شیردهی، شیرخوار به طور کامل سیر شده و پرخوری نمی کند در نتیجه کمتر چاق می شود و بروز چاقی در بزرگسالی نیز کاهش می یابد.

• بهترین غذا برای نوزادان نارس، کم وزن و یا مبتلا به بیماریهای مختلف (عفونت گوش، اسهال ، زردی و ...) شیرمادر است . در اینگونه موارد شیردهی به هیچ عنوان قطع نشود .

• شیرمادر علاوه بر پیشگیری از بسیاری بیماری های عفونی، در درمان بسیاری از بیماری های شیرخواران نقش مهمی دارد .

بیماریهای زیر در کودکانی که شیرمادر می خورند کمتر دیده می شود :

 گوش درد حاد و مزمن

 مننژیت و سپسیس (عفونت سیستمیک) نوزادی و سل

 عفونت ادراری

 سرطان خون

 افزایش کلسترول و بیماریهای عروقی

 پوسیدگی دندان و نیاز به ارتودنسی

 بیماریهای مزمن تنفسی و گوارشی

 عفونت های بیمارستانی

 کمبود فقر آهن ( به دلیل جذب بهتر آهن شیرمادر)

 یبوست و دل درد

 برفک

 شبکوری ( به دلیل وجود ویتامین A کافی در شیرمادر)

 برگشت محتویات معده به مری (ریفلاکس) 

 سوء تغذیه

مزایای شیردهی برای مادر

• ذخیره چربی مادر واضافه وزن دوران بارداری سریع تر مصرف شده ،بنابراین اندام ها زودتر به حالت عادی بر می گردد 

• با شیر دادن مادر ،رحم زودتر به حال طبیعی برمیگردد.در نتیجه شانس خونریزی وکم خونی بعدی در مادر کمتر میشود.

• احتمال بروز سرطان پستان و تخمدان، خطر شکستگی لگن مادر در دوران سالمندی، پوکی استخوان، کم خونی ، دیابت و بیماری M.S در مادرانی که شیر می دهند بسیار کاهش می یابد .

• ترشح هورمون مخصوص بازتاب جهت شیر (اکسی توسین) در مادرانی که شیرخوار خود را تغذیه می کنند سبب افزایش شادابی و امنیت روانی آنان می شود و درصد ابتلا به افسردگی در این مادران بسیار کمتر است.

• روابط عاطفی بین مادر و شیرخوار و رضایت حاصل از تماس بدنی میان آنها، سبب بهتر شدن روحیه و عاطفه مادری می شود.

دانستنیهای ضروری در تغذیه کودکان با شیرمادر

بعضی نوزادان از بدو تولد می توانند به خوبی سینه مادر راگرفته  وتغذیه خود را شروع نمایند، اما برخی احتیاج به کمک و تمرین بیشتری دارند .در هفته اول شیردهی اطلاعات و مهارت مادر درمورد وضعیت صحیح شیر دادن، شرایط فیزیکی ومشکلات شایع دوره نوزادی ونحوه برخورد با انها از عوامل موثر در موفقیت شیردهی  وتداوم ان محسوب می شوند . 

رعایت برخی نکات سبب می شود که مکیدن شیرخوار آسانتر و جریان شیر بیشتر شود و از بروز مشکلات رایج جلوگیری به عمل آید. این نکات عبارتند از:

• تغذیه با شیرمادر باید بلافاصله پس از تولد وظرف ساعت اول تولد (ترجیحا نیم ساعت اول) شروع شود.

• تغذیه شیرخوار نباید برحسب ساعت تنظیم شود بلکه باید بر حسب میل وتقاضایش به سینه گذاشته شود.وقتی جریان شیر برقرار شد معمولا شیرخوار 12-8 بار در شبانه روز وبعضی روزها بیشتر نیاز به شیر خوردن دارد که شامل شیردهی شبانه هم میشود.

• در هفته های اول در هر وعده تغذیه، از هر دوسینه به نوزاد شیر داده شود تا موجب تحریک تولید شیر شود.

• طول مدت شیر خوردن و فواصل شیردهی باید مطابق میل و تقاضای نوزاد باشد.

• حجم شیرمادر در روزهای اول کم میباشد اما همین مقدار کم کلیه نیازهای تغذیه ای نوزاد را تامین می کند و به تدریج با مکیدن مکررسینه  به حجم شیر اضافه می شود .

• در هر وعده شیردهی، قسمت اول شیر رقیق تر و آخر آن غلیظ تر و چرب تر است برای رشد مطلوب، شیرخوار باید هر دو بخش شیر را دریافت کند. 

• . معمولاًمکیدن  شیرخواران در هر نوبت 20 تا 30 دقیقه طول می کشد، اما بعضی برای مدت کوتاه تر و بعضی دیگر طولانی تر شیر می خورند . یک شیرخوار ممکن است در یک وعده کوتاه تر و در وعده بعدی طولانی تر شیر بخورد. به شیرخوار اجازه داده شود که خودش مدت مکیدن و پایان دادن به آن را انتخاب کند، 

• پایان یک نوبت شیردهی زمانی است که نوزاد خودش سینه مادر را رها می کند و تمایلی برای ادامه ندارد.

• بعضی نوزادان در روزهای سوم تا هفتم ممکن است تمایل بیشتری به شیرخوردن داشته باشند .

• در هفته اول تولد، اگر نوزاد زیاد بخوابد (بیش از 3 ساعت متوالی در روز و یا بیش از 4 ساعت متوالی در شب) باید نوزاد رابرای شیردادن بیدار نمود. چنانچه تغذیه مکرر باشد به تولید و ترشح بیشتر شیر کمک می کند و نوزاد آغوز بیشتری دریافت می کند، بروز زردی نیز در او کمتر می شود .

• در طول دو هفته اول عمر، آغوز به تدریج با شیر کامل جایگزین می شود. گاهی آثار آغوز تا سه هفته در شیرمادر دیده می شود .

• مهمترین عامل تولید و افزایش شیرمادر، مکیدن صحیح و مکرر نوزاد با توجه به میل و تقاضای اواست . 

• اگر در اکثر دفعات، مدت مکیدن بیش از 40 دقیقه و یا مدت شیر خوردن کمتر از 10 دقیقه باشد،  یا بیش از 12 بار در شبانه روز( پس از به شیرآمدن مادر) نوزاد شیر بخورد، این امر ممکن است ناشی از نادرست گرفتن سینه  باشد و باید وضعیت  شیرخوردن نوزاد را اصلاح کرد . 

• نوزاد را مکرر و در هر زمانی از شب و روز که نیاز دارد، باید به سینه  گذاشت تا تولید شیر زیاد شود. وقتی جربان شیر برقرار شد، معمولاً شیرخوار 8 تا 12 بار در شبانه روز شیر می خورد و ممکن است بعضی روزها بیشتر هم نیاز داشته باشد .

• در خلال جهش رشد یا طغیان اشتها ( هفته 2 یا 3 و هفته 6 و 12 پس از تولد) شیرخوار چند روزی گرسنه تر از مواقع عادی است و نیاز به دفعات تغذیه بیشتری دارد .این امر نباید سبب نگرانی مادر شود که شاید شیرش کم شده بلکه تقاضای شیرخوار بیشتر شده است .

• در طول ماه اول شیردهی، بعضی مادران اظهار می دارند  سینه هایشان نرم تر شده و مانند روزهای اول و بعد از زایمان پر و سفت نیست این امر طبیعی بوده و نباید به تصور این که شیرشان کم شده است، نگران شوند.

• از بکار بردن پستانک و شیشه شیر که سبب کاهش میل مکیدن سینه  توسط شیرخوار و در نتیجه کاهش شیرمادر، انتقال آلودگی ،عفونت و بیماری ، تغییر فرم دندانها و قالب فک شیرخوار و اختلال در مکیدن می شود، جداً پرهیز شود . 

• شیرمادر حاوی تمام مواد مغذی مورد نیاز شیرخوار است کودک در شش ماه اول تولد باید به طور انحصاری (فقط) با شیرمادر تغذیه شود . بدین معنا که از دادن آب ( حتی در آب و هوای گرم و مناطق گرمسیری) ، آب قند، شیر مصنوعی و سایر مایعات و غذاها در 6 ماه اول زندگی به شیرخوار، باید پرهیز شود .

• کاهش وزن نوزاد از 7 تا 10% وزن هنگام تولد در طی روزهای اول عمر طبیعی است و معمولاً تا روز 7 تا 10 تولد و حداکثر تا 14 روزگی جبران خواهد شد . شیرخوارانی که از بدو تولد مکرر با شیرمادر تغذیه می شوند، وزن کمتری از دست می دهند و کاهش وزن آنان سریعتر جبران می شود .

• اندازه و جثه مادر در میزان شیر و شیردهی هیچ گونه تاثیری ندارد.