معاونت بهداشت

سلامت دهان و دندان در سلامت عمومی و همه جانبه

بیماری های دهان و دندان افراد را در طول زندگی تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند باعث درد، ناراحتی، بد شکلی و حتی مرگ شوند. خوشبختانه بیشتر بیماری های دهان و دندان تا حد زیادی قابل پیشگیری هستند و در مراحل اولیه درمان می شوند. شایع ترین بیماری های دهان و دندان، پوسیدگی دندان، بیماری های شدید لثه (پریودنتال)، بی دندانی و سرطان دهان است.

در آخرین گزارش وضعیت جهانی بهداشت دهان و دندان، سازمان جهانی بهداشت تخمین زده است که بیماری های دهان نزدیک به سه و نیم میلیارد نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می دهد. حدود 2 میلیارد نفر از پوسیدگی دندان های دائمی و بیش از 500 میلیون کودک از پوسیدگی دندان های شیری رنج می برند. با توجه به این گزارش، شایع ترین وضعیت در دندان ها، پوسیدگی دندان دائمی درمان نشده است.

سلامت دهان در سلامت عمومی افراد در طول دوره زندگی اثرگذار است. درمورد بروز و یا وخامت برخی از بیماری ها، شواهد محکمی از ارتباط با بیماری های دهان به ویژه بیماری شدید لثه (پریودنتال) وجود دارد.  برای مثال ارتباط بین بیماری های دهان و دندان مثل پوسیدگی دندان و بیماری های پریودنتال با بیماری قند خون یا دیابت، بیماری های قلبی و عروقی، آرتریت روماتویید، پنومونی، بیماری های احتقانی قلب مشخص شده است. هم چنین بیماریهای موجود در دهان باعث عوارضی در بارداری مادر می شود. براساس تحقیقات صورت گرفته، بیماری های پریودنتال در زنان باردار، یک عامل مهم خطر در زایمان زودرس و تولد نوزاد با وزن کم و نوزاد نارس شناخته شده است.

از طرف دیگر سلامت دهان و دندان تاثیر مهمی بر کیفیت زندگی فرد دارد و می تواند در تغذیه، عملکرد روزانه، تعاملات اجتماعی و اعتماد به نفس و ... افراد تاثیر داشته باشد. جایگاه و اهمیت سلامت دهان و دندان در سلامت عمومی براساس شواهد علمی و مطالعات انجام شده در جهان، کاملا مشخص و قطعی می باشد.

بیماریهای دهان و دندان به عنوان شایعترین بیماریهای غیر واگیر شناخته می گردد. لذا  بهره گیری از "دیدگاه عوامل خطر مشترک" در بیماری های دهان و دندان و سایر بیماری ها به کنترل هر دو دسته بیماری ها کمک می نماید. دیدگاه عوامل خطر مشترک به این مفهوم است که دسته ای از عوامل خطر هستند که هم باعث ایجاد بیماری های دهان و دندان (پوسیدگی دندان، بیماری پریودنتال، سرطان دهان) می شوند و هم سایر بیماری های عمومی مثل پرفشاری خون، چاقی و اضافه وزن، دیابت و سرطانها را ایجاد می کنند. این عوامل خطر شامل تغذیه ناسالم، عدم رعایت بهداشت فردی (مثلا مسواک زدن)، سیگار و قلیان کشیدن، مصرف الکل، استرس و زندگی پرتنش، آلودگی های محیطی و ... می باشد. به عنوان مثال تغذیه ناسالم و پر از مواد قندی و پر کربوهیدرات علاوه بر این که باعث پوسیدگی دندان ها می شود، باعث چاقی و اضافه وزن نیز می شود. و یا دخانیات علاوه بر ایجاد بیماری لثه و سرطان دهان, باعث ایجاد سرطان در بقیه قسمت های بدن مانند سرطان ریه و دستگاه گوارش نیز می شود.

در واقع بیماری های دهان و دندان در طیف وسیعی از عوامل خطر (از رژیم غذایی ناسالم سرشار از قندهای آزاد، مصرف دخانیات و الکل، بهداشت دهان ضعیف) با بسیاری از بیماری های غیر واگیر (از جمله بیماری قلبی عروقی، سرطان، بیماری مزمن تنفسی و دیابت) مشترک هستند.

علاوه بر این، بیماری های عمومی، داروها و روش های درمانی جهت معالجه آنها می توانند تظاهرات دهانی داشته باشند و عوارض و مشکلاتی را در ناحیه دهان و دندان ایجاد کنند. برای مثال دیابت کنترل نشده، مشکلات متعدد دهانی شامل سوزش دهان، عفونتهای قارچی، بیماریهای لثه ای، پوسیدگی دندان و خشکی دهان ایجاد می کند. روشهای درمانی در سرطانهای ناحیه سرو گردن مثل اشعه درمانی و شیمی درمانی سبب بیماری های لثه ای، کاهش ترشح بزاق و خشکی دهان و در نتیجه پوسیدگی دندان خواهد شد. این مثال ها نشان دهنده یک ارتباط دوطرفه بین بیماری های دهان و بیماری های عمومی است.

بنابراین اگر در جهت کنترل این عوامل خطر مشترک اقدام کنیم، هم میتوان به سلامت عمومی بدن کمک کرد و هم به سلامت دهان و دندانها. حتی در مواردی مثل دیابت و بیماری پریودنتال، کنترل بیماری دیابت به کاهش بیماری پریودنتال کمک می نماید و کنترل بیماری پریودنتال به کاهش قند خون و دیابت کمک می نماید.

در نهایت امید است افراد جامعه با انتخاب سبک زندگی سالم در راستای حفظ سلامت عمومی خود، به حفظ سلامت دهان و دندان خود  نیز کمک موثری نمایند.