معاونت بهداشت

عوامل موثر بر شروع مصرف دخانیات در نوجوان و جوانان:

نوجوانان و جوانان در دوران بلوغ در معرض تغییرات فیزیکی و هورمونی زیادي قرار می گیرند. آنها با دامنه اي از تغییرات در جنبه هاي مختلف جسمی، روانی، اجتماعی و فرهنگی روبرو می شوند. بسیاري از نوجوانان از این مرحله بحرانی به سلامت عبور می کنند، اما عده اي قادر به مقابله با این شرایط نبوده و خود را در معرض عوامل خطر بیماري زا مانند مصرف دخانیات و سایر رفتارهاي پرخطر (مصرف مواد مخدر، پرخاشگري، رفتارهاي پرخطر جنسی و ...) قرار می دهند. ثابت شده است اگر فردي، مصرف دخانیات را تا حدود 20 سالگی شروع نکند، احتمال اینکه در بزرگسالی به مصرف دخانیات رو آورد، کم می شود. بنابراین پیشگیري از شروع مصرف دخانیات در سنین نوجوانی و جوانی ، از تعداد کل مصرف کنندگان دخانیات در همه سنین خواهد کاست.
در علل رو آوردن نوجوانان به مصرف دخانیات موارد زیادي مطرح شده اند. مستعد بودن فرد به داشتن رفتار هاي پرخطر ناشی از نحوه تعاملات فرد با محیط است. نوجوانان و جوانانی که از خانواده دور می شوند و تعاملات عاطفی و حمایتی خود را با خانواده از دست می دهند، بیشتر به سمت همسالان خود رفته و از آنان تاثیر می گیرند. حتی تاثیر همسالان از والدین نیز بیشتر است. نوجوانان و جوانانی که مستعد به انجام یک رفتار پر خطر هستند به انجام دیگر رفتار هاي پر خطر نیز مستعد تر می شوند به طور مثال نوجوانان و جوانانی که به مصرف دخانیات روي می اورند بیش از دیگر افراد در گروه سنی خود، به مصرف مواد مخدر و یا داشتن رفتار هاي پر خطر جنسی گرایش دارند. بنابراین مصرف دخانیات در این گروه هاي سنی را باید جدي گرفت زیرا می تواند نشانی از شروع دیگر مخاطرات اجتماعی براي آنان باشد.در این میان تبلیغات فریبنده و هیجان آور و جذاب صنایع دخانی نیز نوجوانان و جوانان را مورد بمباران هاي تبلیغاتی خود قرار داده اند و در تبلیغ هاي خود افراد سالم و شاداب و فعالی را نشان می دهند که در کنار هم ساعات خوشی می گذرانند و در حال مصرف دخانیات هستند و با این تصاویر این باورهاي غلط را ترویج می دهند که:
1. مصرف دخانیات راهی به سوي بزرگ شدن و بالغ شدن است.
2. افراد معروف و مشهور و مورد توجه در جامعه، دخانیات مصرف می کنند.
3. مصرف سیگار باعث راه یابی به جمع دوستان می شود.
4. سیگار و به طور کلی مصرف دخانیات نشانه آزادي و استقلال است.
5. همه دنیا سیگار می کشند.
6. مصرف دخانیات روشی براي کسب آرامش و کاهش اضطراب است.
بدیهی است بدون حمایت عاطفی از نوجوانان در محیط خانواده، فشار همسالان و باورهاي غلطی که توسط تبلیغات فریبنده شرکتهاي دخانی به گروه نوجوانان تحمیل می شود، شاهد افزایش روزافزون مصرف مواد دخانی در نوجوانان و عوارض مرگبار آن در بزرگسالی خواهیم بود .
عوامل موثر بر شروع مصرف دخانیات در نوجوان و جوانان:
سال ها این مسئله که چرا گروهی از نوجوانان و جوانان به سمت مصرف دخانیات می روند و گروهی دیگر به این سمت کشیده نمی شوند مورد بحث و بررسی بوده است. مطالعات زیادي روي وابستگی هاي اجتماعی افراد، آموزه هاي اجتماعی کسب شده در جامعه و روابط بین فردي و مهارت هاي ارتباطی؛ موارد زیر را بعنوان مهم ترین عوامل شروع مصرف مواد دخانی مشخص کرده است:
1. مصرف دخانیات توسط والدین و یا دوستان صمیمی
2. ناکافی بودن و یا نداشتن اعتماد به نفس
3. افت تحصیلی، اخراج از مدرسه
4. داشتن نگرش مثبت نسبت به مصرف دخانیات
5. اشتغال ذهنی و یا اشتغال به دیگر نگرش هاي خطر ساز
6. فقدان مهارت «نه گفتن»
7. وجود احساس اضطراب و یا خلق افسرده
مواردي که نوجوانان و جوانان را به سمت مصرف مواد دخانی سوق می دهد و جزیی از ترفندهاي صنایع دخانی براي جذب مصرف کننده بیشتر است شامل موارد زیر است:
احساس جذاب شدن، مورد توجه بودن، مستقل شدن، بزرگ شدن، اجتماعی شدن، پذیرفته شدن توسط همسالان (فشار همسالان، الگوگرفتن از هنرپیشه ها، باورهاي غلط مثل اینکه سیگار کشیدن موجب رفع عصبانيت، رفع خستگي، رفع دلشوره و اضطراب، تقويت ذهن و هضم غذا می شود، ساده انگاري در مورد مصرف قلیان به عنوان یک ماده دخانی کم خطرتر از سیگار.
باید توجه داشت که کلمات فریبنده و فریبکارانه اي همچون قلیان برای براي آب درمانی  و یا  توتون میوه اي و یا  سیگار سبک یا لایت  هیچ کدام از مضرات مواد دخانی را کاهش نمی دهد بلکه حتی فرد را تشویق به مصرف بیشتر بدون توجه به اثرات مضر آن می کند و در نهایت منجر به صدمات بیشتري می شود.