معاونت بهداشت

سالمند کيست؟
به طور قراردادي، سن شروع سالمندي را 60 سالگي قرار داده اند و اين سن را به عنوان نقطه شروع پيري پذيرفته اند. هرچند در برخي افراد، پديده پيري خيلي زودتر شروع مي شود و در بسياري ديگر، اين پديده چند سال به تعويق مي افتد.

- جمعيت سالمندان را به چند گروه مي توان تقسيم کرد؟

1. پيران جوان:
اين افراد در سنين 75 - 60 سالگي هستند و از نظر جسمي و رواني نسبتاً فعال اند و اگر به آنها فرصت داده شود، مي توانند از نظر اقتصادي مانند افراد ميانسال مولد باشند.


2. پيران پير:
اين افراد که معمولاً بالاي 75 سال هستند از نظر جسمي شکننده اند و مبتلا به اختلالات بينايي و شنوايي و گاه اختلالات رواني مي باشند.

- چگونه مي توان از بروز حوادث در کهنسالي پيشگيري کرد؟
- در زمان حرکت در منزل، مخصوصاً هنگام استفاده از پله ها، حتماً بايد نور کافي وجود داشته باشد.

- در صورتي که تغييري در طرز چيدن اثاثيه منزل صورت گرفته، اين نکته حتماً به اطلاع فرد سالمند رسانده شود تا وي که بنا به عادت در منزل حرکت مي کند خود را با اين تغيير عادت دهد.

- از انداختن فرش هاي کوچک روي سطوح صاف نظير پارکت يا سنگ هاي صيقلي، در مسير حرکت سالمندان خودداري شود.

- برخاستن ناگهاني از رختخواب يا از حالت نشسته، ممکن است موجب برهم خوردن تعادل سالمند گردد. بايد به وي متذکر شد که از حرکات سريع، پرهيز نمايد.

- دلايل تفاوت نيازهاي تغذيه اي سالمندان با جوانان

1. با افزايش سن، نياز به انرژي کاهش مي يابد. اين امر، به علت کاهش فعاليت جسمي و پايين آمدن متابوليسم پايه رخ مي دهد.

2. وضعيت دنداني بسياري از سالمندان ممکن است نامناسب باشد بنابراين قوام رژيم غذايي افراد پير متفاوت است.

3. ظرفيت هضم و جذب در افراد مسن به مراتب پايين تر از افراد بالغ است.

4. در سنين بالا تمايلات غذايي، تغيير مي کند و افراد مسن علاقه عجيبي به خوردن شيريني پيدا مي کنند.

پيري فرايندي است كه متوقف نمي شود و تنها با داشتن زندگي سالم و مراقبت هاي ويژه مي توان اين دوران را به دوران مطلوب و لذت بخش، توام با سلامتي تبديل كرد.

سلامت سالمندان يكي از مسائل و مشكلات بهداشتي در اكثر جوامع است و مقابله با اين مشكلات نيازمند سياستگذاري و برنامه ريزي هاي دقيق و صحيح مي باشد. مسلما اكثر كشور هاي در حال توسعه كه برنامه فراگير در اين زمينه ندارند با مشكلات زيادي مواجه هستند.

نيازهاي جسماني در سنين پيري از اهميت فراواني برخوردار هستند و مسائل رواني ناشي از سالمندي نيز تحولات بسياري درروش زندگي اين گروه بوجود مي آورد. در دوره سالمندي شخص ممكن است بدليل محدوديت هاي مربوط به تغييرات پيري براي بدست آوردن نيازهاي اساسي به كمك ديگران نياز داشته باشد. در اين راستا، آموزش بهداشت و شيوه زندگي سالم به سالمندان و افراد خانواده آنان امر مهمي است كه مي‌تواند بسياري از مشكلات ناشي از تغييرات پيري را كنترل و يا به تعويق انداخته و سلامتي سالمندان را حفظ نمايد.

سالخوردگي جمعيت

عبارتست از مرحله اي كه طي آن افراد سالمند نسبت بيشتري از كل جمعيت را به خود اختصاص مي دهند .با كاهش ميزان باروري كلي از يك سو و كاهش ميزان مرگ و مير و افزايش اميد به زندگي از سوي ديگر، ساختار سني جمعيت از گروه‌هاي سني جوانتر به پيرتر تغيير مي يابد.

پديده سالمندي زماني اتفاق مي افتد كه 8% جمعيت بالاي 65 سال و يا 12% جمعيت بالاي 60 سال داشته باشيد كه در حال حاضر در كشور ها 6/8 درصد جمعيت بالاي 60 سال هستند.

سالخوردگي جمعيت در كشورهاي توسعه يافته تجربه شده، در بسياري از كشورهاي در حال توسعه نيز در حال ظهور است. در آينده نزديك تمام كشورها با اين پديده روياروي خواهند شد. اين تغيير در ساختار سني جمعيت تاثير عميقي در ابعاد اقتصادي و اجتماعي جوامع بدنبال خواهد داشت. اين پديده ناشي از بهبود شرايط بهداشتي اجتماعي – اقتصادي، كاهش مرگ و مير و افزايش اميد به زندگي و اعمال سياست كنترل مواليد مي باشد، لذا بايد آنرا يك موفقيت به حساب آورد.

رسالت برنامه سلامت سالمندان:

رسالت اين برنامه كاهش بار بيماري‌هاي اولويت دار و قابل پيشگيري از طريق طراحي برنامه‌هاي بهداشتي در راستاي تعهدات ملي و بين المللي است.

بر اساس برنامه چهارم توسعه، اختلالات شايع دوران سالمندي بايد به كمتر از 10% برسد.

فعاليت هاي برنامه سلامت سالمندان:

در دفتر سلامت خانواده و جمعيت اقدامات زير در حال اجرا است:

1- ايجاد حساسيت و ارتقاء آگاهي عموم در زمينه اهميت سالخوردگي جمعيت، ‌تقويت تكريم و احترام به سالمندان و تحكيم ارتباط بين نسلي از طريق:

الف- توجيه شوراي سياستگذاري سازمان صدا و سيما در مورد اولويتهاي برنامه سلامت سالمندان

ب- برگزاري مراسم روز جهاني سالمندان

ج- برگزاري همايش و سمينار

2 - آموزش شيوه زندگي سالم

شايعترين اختلالهاي شايع دوران سالمندي عبارتند از اختلال هاي حركتي، سرگيجه، فشار خون،‌ مشكلات بينايي، شنوايي، ادراري، ديابت،‌ افسردگي و ... .

پس از بررسي بيماري در موارد فوق نوع مداخله ها در سطوح مختلف پيگيري تعيين شد. در سطح اول آموزش شيوه زندگي سالم در طول عمر از جمله در دوره سالمندي از اهميت بالايي برخوردار است. بهمين منظور توصيه‌هاي مذكور در يك مجموعه آموزشي چهار جلدي مشتمل بر توصيه هاي تغذيه و ورزش سالمندان، برخورد صحيح با مشكلات شايع سالمندي مثل مشكلات استخوان‌ها، مفاصل، نفخ، يبوست، بهداشت دهان و دندان، كنترل ادرار، يائسگي، كاهش قدرت حافظه، بازنشستگي و ... گردآوري شده است.

3- تدوين پروتكل استاندارد ارائه خدمات سطح اول و دوم به سالمندان:

مطلقا برخورد مناسب با مشكلات و بيماري هاي اولويت دار سالمندان كشور فقط محدود به آموزش شيوه زندگي سالم نمي‌شود و نيازمند مداخله‌هاي تشخيصي درماني است.

4- پيگيري تربيت نيروي انساني مجرب با تخصص طب سالمندي و گنجاندن مطالب سالمندان در فهرست درسي ساير رشته ها.

روند تغييرات جمعيت سالخوردگان در ايران طبق سرشماري:

سالمندان از نظر سني به سه گروه تقسيم مي شوند:

در حال حاضر 2 برنامه در خصوص سالمندان در حال اجرا مي باشد:

1- برنامه بهبود شيوه زندگي سالم دوران سالمندي

گروه هدف در اين برنامه، سالمندان 60 تا 69 سال مي باشد كه آموزش هاي لازم بر اساس 4 جلد كتابچه سالمندي ارائه مي‌گردد.

اهداف اين برنامه:

· افزايش آگاهي سالمندان در زمينه تغذيه، ورزش، بهداشت رواني و ...

· افزايش آگاهي پرسنل

· افزايش آگاهي افراد كليدي جامعه

· ايجاد رفتارهاي سالم يا بهبود رفتارهاي موجود در سالمندان

2- مركز رفرال سالمندي ( ارزيابي جامع سلامت سالمندان):

يك فرايند چند بعدي است كه براي ارزيابي توانايي عملكردي سلامت جسمي، سلامت شناختي و ذهني و وضعيت اجتماعي- محيطي يك فرد سالمند طراحي شده است.

اين ارزيابي شامل محورهاي غير پزشكي نيز مي شود كه بر اساس پرسشنامه غربالگري اين ارزيابي انجام مي‌گيرد و در صورت تشخيص پزشك مركز، به سطح بالاتر (متخصص) ارجاع داده مي شود.

مزاياي ارزيابي جامع سلامت سالمندان:

Ø غربالگري و تشخيص زودهنگام بيماري‌ها

Ø كم كردن عوارض جانبي دارو درماني

Ø بهينه سازي مهارت‌هاي شناختي و عاطفي

Ø كاهش هزينه سلامت و مراقبت

Ø بهينه سازي استقلال عملكردي

Ø كاهش بستري شدن و زمان بستري

Ø كاهش پذيرش در خانه‌هاي سالمندان

Ø كاهش مرگ و مير

محور هاي ارزيابي:

ü توانايي عملكردي

ü سلامت جسمي

ü وضعيت اجتماعي- محيطي

ü سلامت شناختي و ذهني

ü وضعيت تغذيه