۵ دی؛ روز ملی ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی

سرزمین ما خاطرات تلخ زیادی از زلزله‌های بزرگ و مرگبار در طول تاریخ دارد. آخرین آن‌ها زلزله ۶.۴ ریشتری کرمانشاه در آبان سال ۱۳۹۶ بود که منجر به کشته شدن ۵۷۴ نفر و بی خانمان شدن حدود ۷۰٬۰۰۰ هموطن شد. ۵ دی ماه به عنوان «روز ایمنی در برابر زلزله» به قصد آگاهی رسانی و کاهش هرچه بیشتر خسارات ناشی از زلزله نامگذاری شده و هرسال با گرامیداشت یاد و خاطره قربانیان زلزله بم برگزار می‌گردد.

زلزله واژه‌ای از ریشه عربی «زلزل» به معنی لرزش است. در گذشته زلزله را «بومهن» می‌نامیده اند. زمین‌لرزه یا زلزله، لرزش و جنبش زمین است که در زمانی کوتاه به علت آزاد شدن انرژی که ناشی از گسیختگی سریع در گسل‌های پوستهٔ زمین است رخ می‌دهد. مقدار بزرگی هر زلزله متناسب با انرژی آزاد شده زلزله است.
محلی که منشأ زمین‌لرزه است و انرژی از آنجا خارج می‌شود را «کانون ژرفی»، و نقطهٔ بالای کانون در سطح زمین را «مرکز سطحی زمین‌لرزه» می‌گویند. پیش از وقوع زمین‌لرزهٔ اصلی معمولاً زلزله‌های نسبتاً خفیف‌تری در منطقه روی می‌دهد که به «پیش‌لرزه» معروف‌اند. به لرزش‌های بعدی زمین‌لرزه نیز «پس‌لرزه» می‌گویند که با شدت کمتر و با فاصلهٔ زمانی گوناگون میان چند دقیقه تا چند ماه رخ می‌دهند.
زمین لرزه نتیجهٔ رهایی ناگهانی انرژی از داخل پوسته زمین است که امواج ارتعاشی را ایجاد می‌کند. زمین‌لرزه‌ها توسط دستگاه «زلزله‌سنج یا لرزه‌نگار» ثبت می‌شوند. زلزله‌های کوچک‌تر از بزرگی ۳ ریشتر اغلب نامحسوس اند و زلزله‌های بزرگ‌تر از ۶ ریشتر خسارات‌ جدی به بار می‌آورند.
در نزدیکی سطح زمین، زلزله به صورت ارتعاش یا گاهی جابجایی زمین نمایان می‌شود. زمانی که مرکز زمین‌لرزه در داخل دریا باشد، در صورت تغییر شکل زیاد و سریع، بستر دریا باعث ایجاد سونامی‌ می‌شود که معمولاً در زلزله‌های بزرگ‌تر از بزرگی ۸ ریشتر اتفاق می‌افتد. ارتعاشات زمین باعث ریزش کوه و همین‌طور فعالیت‌های آتشفشانی می‌گردند.

در حالت کلی کلمهٔ زمین‌لرزه هر نوع ارتعاشی را در بر می‌گیرد – چه ارتعاش طبیعی چه مصنوعی توسط انسان – که موجب ایجاد امواج ارتعاشی می‌شود. زمین‌لرزه‌ها اغلب نتیجه حرکت گسل‌ها هستند، و همین‌طور می‌تواند حاصل فعالیت‌های آتشفشانی، ریزش کوه‌ها، انفجار معدن‌ها و یا آزمایش‌های هسته‌ای باشد.

راه های مقابله با زلزله و کاهش خسارات

عمده پیشرفت‌هایی که در زمینه ی زمین لرزه طی ۵۰ سال گذشته حاصل شده، مربوط به آمادگی برای زلزله و همچنین در حیطه مهندسی عمران بوده است. در این حیطه طی چند دهه اخیر استاندارد‌هایی برای ساخت ساختمان‌ها در نظر گرفته شده است تا مقاومت آن‌ها در برابر نیروی امواج زمین لرزه افزایش یابد. از استاندارد‌های جدید می‌توان به تقویت مصالح اشاره کرد. طراحی بنا‌ها به شیوه‌ای که از انعطاف پذیری لازم برای جذب ارتعاش‌ها برخوردار باشند بدون آن که تخریب شوند، یکی دیگر از این روش هاست. همچنین طراحی ساختمان‌ها به گونه ای که بتوانند این ضربه‌ها را بگیرند، مخصوصاً در مناطقی که زلزله خیز هستند، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

یکی دیگر از مولفه‌های آمادگی برای زلزله، آموزش همگانی مردم است. انجام مانورهای مقابله با زلزله در مدارس، از اقدامات شایسته در این جهت است.

هدف از گرامیداشت روز ملی ایمنی در برابر زلزله

هر سال در روز پنجم دی ماه، علاوه بر گرامیداشت یاد و خاطره چند ده هزار قربانی زلزله بم، با برگزاری برنامه ها و سمینارها و فعالیت های آموزشی و ترویجی متنوع، برای ارتقای آگاهی عمومی و افزایش شاخص های ایمنی کشور تلاش می شود. امید است که با رعایت استاندارهای ساختمان سازی و هوشیاری و آگاهی عمومی مردم در کشور، سرزمین ما دیگر شامل خسارت های جانی و مالی فاجعه بار نگردد و میزان زیان های ناشی از زلزله به حداقل برسد.

گروه خبری : اخبار اختصاصی
کد خبر : 48956

کلمات کلیدی