معاونت بهداشت

پيامد هاي بهداشتي قمه زني (تطبیر)

پيامد هاي بهداشتي قمه زنيعزاداری و برگزاری مراسم و آئین های مذهبی قطعاً می تواند در سلامت روانی و معنوی انسان ها تأثیر مثبتی بگذارد و تحقیقات علمی نیز این واقعیت را تأیید کرده اند. اما استفاده از شیوه های غیر عقلانی عزاداري نه تنها به تحقق این امر نمی انجامد بلکه سلامت جسمی، روانی و اجتماعی افراد جامعه را به خطر می اندازد. تصویر غلطی که بعضي شیوه هاي عزاداری از جمله قمه زني در افکار عمومی جهان می گذارد نوعی آسیب اجتماعی است که سلامت دین را تهدید می کند. انجام این نوع مراسم خصوصاً قمه زني در سالهای اخیر به شدت از سوی علما و مراجع دینی نهی شده و حتی از سوی مراجع قضایی به عنوان جرم شناخته شده است. اين آیین ها علاوه بر آسیب های اجتماعی و سیاسی و عوارض فرهنگی و اعتقادی از منظر سلامت نیز قابل بررسی هستند كه در اين نوشته بيشتر به مضرات بهداشتي و خطرهاي احتمالي قمه زني مي پردازيم. لازم به ذكر است تاكنون نمونه‌هاي متعددي از فوت افراد قمه‌زن در اثر خون‌ريزي زياد در شهرهاي مختلف ايران، عراق، بحرين و پاكستان گزارش شده است. يكي از مشهورترين اين گزارش‌ها مربوط به فوت فردي 38 ساله، ساكن بحرين است كه طبق شهادت دكتر ابراهيم محمد سليم در سال 2001م در اثر قمه‌زني وخون‌ريزي متعاقب آن درگذشته است. 

دکتر حسین ملک افضلی، استاد دانشگاه تهران، می گوید: «با توجه به این که پوست سر دارای گردش خون خوبی است، حتی جراحات کوچک در آن هم می تواند خونریزی فراوانی به همراه داشته باشد.» 

احتمال انتقال عفونت از بیرون جمجمه به درون آن و بروز عفونت های خطرناکی همچون منن‍ژیت و کزاز و در صورت استفاده مجدد توسط افراد ديگر، احتمال انتقال بیماری های عفونی خطرناکی همچون هپاتیت B و هپاتیت C و ایدز حتی در موارد نادری بیماری هاری وجود دارد.

دکتر علی رضا زالی، جراح مغز و اعصاب و رئیس نظام پزشکی کشور، در مورد قمه زنی می گوید: «پوست، مو، استخوان و نسج مغزی زیر استخوان در جریان اصابت قمه ممکن است دچار آسیب شوند. قسمت اعظم سیستم وریدی مغز که زهکشی تمام مغز را به عهده دارد، ممکن است در مسیر اصابت قمه قرار بگیرد که این مسئله ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی نظیر، لختگی، پارگی و جراحت های وریدی و خونریزی بسیار شدید شود. بعضی اوقات اصابت قمه باعث می شود که قطعات استخوانی زیرین شکسته شده به داخل فرو رود که اصطلاحاً شکستگی فرو رفته نامیده می شود. در شکستگی فرو رفته خطری که وجود دارد این است که می تواند در آینده کانون های عفونت در آنجا شکل بگیرد.» 

در اثر ضربات نوك تيز كه به سر وارد مي شود ممكن است مو و اجسام خارجي به داخل جمجمه راه پيدا كنند كه اين امر خطر عفونت را چند برابر مي كند و ممكن است اين عوارض از ديد پزشك هم مخفي بمانند و با تأخير زياد تشخيص داده شوند. 

اما آسیب های قمه زنی صرفاً بر  جسم تأثیر نمی گذارد بلکه ممکن است بهداشت روانی افراد به ویژه کودکان را نیز تهدید کند. دکتر مهدی بینا، دانشیار رشته روانپزشکی، در مورد اثرات قمه زنی بر روحیه کودکان می گوید: «چون در قمه زنی خون جاری می شود و این حرکت ریتم دار و با حرکت های بدنی و تکرار همراه است، قطعاً روی بچه ها اثر می گذارد. برخی از بچه ها با دیدن این عمل دچار رعب و هراس شده و حالت چندش به آنان دست می دهد. حالا اگر کودکی یا بزرگسالی به این مسئله به عنوان پدیده مذهبی نگاه کند، ممکن است قمه زنی در آینده باعث گریز او از مذهب شود.» 

بنابراين قمه‌زني علاوه بر تصویر غلطی كه در افکار عمومی جهان می گذارد بر روي فرد و جامعه تأثيرات منفي دارد. افراد قمه‌زن هم به خود آسيب مي‌رسانند و هم به جامعه. اين در حالي است كه فرد به جاي قمه زدن مي‌تواند با مراجعه به مراكز سازمان انتقال خون، خون خود را به بيماراني كه به آن نياز دارند، هديه نمايد كه قطعاً عملي خداپسندانه است.