هر سال 14 نوامبر روز جهانی دیابت نام دارد تا اذهان افراد مختلف جامعه به این مساله معطوف شود.

دفتر مدیریت بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی روزشمار هفته ملی دیابت در سال 1403 را بشرح ذیل اعلام نموده است.

دیابت یک عارضه ناشى از اختلال در تولید و یا عملکرد انسولین در بدن است. انسولین هورمون یا ماده‌اى است که در لوزالمعده (پانکراس) تولید مى‌شود و سلول‌ها را قادر مى‌سازد تا گلوکز را از خون بگیرد و براى تولید انرژى استفاده کنند.

بیش از 537 میلیون بزرگسال (20 تا 79 سال) از مردم جهان مبتلا به دیابت هستند. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030 تعداد بیمار بزرگسال به 643  میلیون نفر برسد. بیش از 1 میلیون 200 هزار کودک و نوجوان مبتلا به دیابت نوع یک هستند. در هر 5 ثانیه در جهان یک نفر به علت دیابت و یا عوارض ناشی از آن جان خود را از دست می‌دهد. از طرف دیگر 541 میلیون نفر در جهان دچار اختلال تحمل گلوکز هستند که در صورت عدم مداخله موثر و به موقع، اغلب آنها مبتلا به دیابت خواهند شد. در کشور ما حداقل 14درصد جمعیت بالای 25 سال از بیماری دیابت رنج می‌برند که تعدادشان بیش از 7.5 میلیون نفر برآورد می‌شود. این میزان بر اساس آخرین مطالعه کشوری" پیمایش عوامل خطر بیماریهای غیرواگیر-استپس " در برخی از استان‌ها و شهرهای بزرگ مانند تهران، از میانگین شیوع دیابت در کشور بالاتر  گزارش شده به طوریکه در استان تهران شیوع دیابت در جمعیت بالای 25 سال، بیش از 16 درصد است که می‌تواند با سبک زندگی نامناسب، کم تحرکی و تغذیه ناسالم  ارتباط مستقیم داشته باشد.

در حال حاضر از هر 10 بزرگسال در سراسر جهان، یک نفر با دیابت زندگی می کند(537 میلیون نفر) که تقریبا نیمی از آنها از ابتلای خود به این بیماری مطلع نیستند. این امر فشار مضاعفی را بر سیستم‌های بهداشتی که نقش مهمی در تشخیص زودرس و مراقبت بیماری دارند وارد می‌کند.  در بسیاری از موارد، دیابت نوع 2 و عوارض آن را می توان با اتخاذ و حفظ عادات سالم، پیشگیری یا به تعویق انداخت.

در سال جاری نیز به منظورآگاهی عموم جامعه درباره بیماری دیابت و تاکید بر اهمیت مراقبت دیابت، روزهای 19 لغایت 25 آبان ماه بعنوان هفته دیابت نامگذاری شده است. شعار روز جهانی دیابت در سال 2024 که اولین سال از دوره کمپین سه ساله 2024 تا 2026 است، بر رفاه، تندرستی و سلامت جسم و روح تمرکز دارد.
بر همین اساس شعار هفته ملی دیابت " با دیابت خوب زندگی کنیم" تعیین شده و بر اهمیت مراقبت همه جانبه دیابت دلالت دارد. تلاش برای ارتقاء سلامت جسمی و روحی افراد دیابتی نیازمند دیدگاه جامعه نگر، تمامی ارائه دهندگان خدمات سلامت و نیز خود فرد دیابتی است. توانمند سازی افراد دیابتی برای شناخت وضعیت جسمی و روحی‌شان و آگاهی از اینکه این شرایط دائمی است برای حفظ پایبندی به درمان و ارتقاء سلامت روان  الزامی است.

هفته ملی دیابت فرصتی را فراهم می آورد تا با مشارکت تمام ذینفعان و اجرای برنامه‌های مختلف آموزشی، بتوان گام‌های مهمی در خصوص ارتقاء سطح سواد سلامت عموم جامعه و توانمندسازی ایشان در خودمراقبتی، اطلاع رسانی و آموزش همگانی در زمینه اهمیت بیماری دیابت و تشویق افراد، خانواده و جوامع برای خود مراقبتی در جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری، درمان مناسب و پیشگیری از بروز عوارض برداشت.

نماد روز جهانی دیابت

برای اعلام تصویب روز جهانی دیابت  از سوی سازمان ملل و نیز برای تأکید بر مبارزه برای پیشگیری از دیابت، استفاده از یک دایره به عنوان نشان «همه با هم برای دیابت»، تصویب  شد.  دایره یک نماد ساده است که به راحتی می توان آن را پذیرفت و استفاده کرد. در تمام فرهنگ ها دایره، نشـانه زندگی و سلامتی است و معنی این نماد نیز این است که فشارهای سخت و شدید، نتیجه مثبت دارد. رنگ آبی، تجسم آسمان است که همه ملت ها را متحد می کند (رنگ پرچم سازمان ملل نیز آبی است). دایره آبی دیابت، نشان اتحاد جهانی برای مبارزه علیه دیابت است.

دیابت چیست؟

اشکال در سیستم سوخت رسانی بدن را که به دلیل کمبود انسولین به وجود می آید "دیابت" می خوانند. انسولین هورمونی است که توسط پانکراس – اندام تولید کننده آنزیم گوارش – ساخت می شود و برای جذب انرژی مواد غذایی ضروری است.

انواع دیابت
1- دیابت وابسته به انسولین یا نوع یک : در این نوع بیماری دیابت، بیمار یا مقدار کمی انسولین تولید می کند و یا اصلاً تولید انسولین ندارد و در نتیجه فقدان انسولین، کنترل قند خون غیر ممکن است. معمولاً این نوع دیابت قبل از 40 سالگی بروز می کند و اوج میزان وقوع آن در حدود 14 سالگی است.

2- دیابت غیر وابسته به انسولین یا نوع دو : در این نوع بیماری دیابت، لوزالمعده انسولین تولید می کند اما نه به اندازه ای که قند خون را تنظیم کند و از طرف دیگر سلولهای بدن در برابر انسولین مقاومت نشان می دهند. این نوع دیابت معمولاً در افراد بالای 40 سال بروز می کند.

3- دیابت دوران بارداری: دیابت حاملگی معمولاً بین هفته های 24 و 28 بارداری ظاهر می شود و عموماً پس از زایمان از بین می رود، چون در همه انواع دیابت، میزان قند یا گلوکز خون بسیار بالا می رود علائم و نتایج همه آنها یکسان است.

دیابت نوع یک قبل از 40 سالگی بروز می کند

علائم و نشانه‌های بیماری دیابت
در مراحل ابتدایی ممکن است دیابت بدون علامت باشد. بسیاری از بیماران به طور اتفاقی در یک آزمایش یا در حین غربالگری شناسایی می‌شوند. با بالاتر رفتن قند خون، علائم دیابت آشکارتر می‌شوند. پرادراری، پرنوشی، پرخوری، کاهش وزن با وجود اشتهای زیاد، خستگی و تاری دید از علایم اولیه شایع دیابت است. بسیاری از بیماران در هنگام تشخیص بیماری چندین سال دیابت داشته‌اند و حتی دچار عوارض دیابت شده‌اند.

در کودکان دچار دیابت نوع یک، علایم معمولاً ناگهانی بارز می‌شوند، این افراد معمولاً قبلاً سالم بوده و چاق نبوده‌اند. در بزرگسالان این علایم معمولاً تدریجی‌تر بارز می‌شوند. عارضه کتواسیدوز می‌تواند به عنوان علامت شروع کننده بیماری هم در دیابت نوع یک بارز شود. در دیابت نوع دو معمولاً فرد تا سال‌ها بدون علامت است. علایم معمولاً خفیف هستند و به طور تدریجی بدتر می‌شوند. در نهایت فرد دچار خستگی مفرط و تاری دید شده و ممکن است دچار دهیدراتاسیون شود.

چه کسانی به دیابت مبتلا می شوند؟
همه افراد ممکن است به دیابت نوع دوم دچار شوند. با این وجود، عواملی وجود دارد که ممکن است شما را در خطر بیشتر ابتلا به بیماری قرار دهد. این عوامل عبارتند از:
1-  تجمع چربی در اطراف کمر و معده
2-  کم تحرکی و انجام ندادن حرکات ورزشی
3-  وزن بیش از حد
4-  سن بالای 45 سال
5-  سابقه دیابت نوع دوم در خانواده
6-  ابتلا به دیابت حاملگی
7-  فشار خون بالا
8-  تری گلیسیرید بالا
9-  پایین بودن تجمع لیپوپروتئین و کلسترول ( پایین تر از 35 )

توصیه هایی برای پیشگیری از دیابت

- افزایش فعالیت بدنی
- مصرف مقادیر فراوانی فیبر
- ارتقای مصرف غلات کامل
- کاهش دادن وزن اضافی
- پرهیز از رژیم غذایی محدود و زودگذر و اصلاح الگوی غذایی و انتخاب غذاهای سالم‌تر