معاونت بهداشت

با شروع فصل تابستان و افزابش گرمای هوا ،گرمازدگي يكي از اورژانس‌هاي شایع پزشكي محسوب مي‌شود که در صورت عدم انجام اقدامات درمانی صحيح و بموقع مي‌تواند حتی منجر به مرگ شود.  در همین راستا گفتگوی کوتاهی با دکتر طاهره کیا متخصص و سرپرست طب اورژانس مرکز پزشکی لقمان حکیم انجام داده ایم که به شرح ذیل می باشد.

ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید در ابتدا  کمی  درخصوص گرمازدگی برای ما توضیح دهید.

 گرما زدگي(Heat Enhaustion) یک سندرم باليني است كه به علت كاهش حجم مايعات در  شرايط استرس گرمایي ايجاد شده و بیمار دچار کمبود آب و كمبود نمك می شود. كمبود آب به علت عدم دريافت مایعات كافي در محيط های گرم بروز می کند که بیشتر در كارگران،ورزشكاران ،سربازان و يا افرادي كه دسترسي به آب ندارند ايجاد مي شود. كمبود نمك نیز زماني اتفاق مي افتد كه تعريق فراوان صورت مي گيرد اما اين حجم از دست رفته فقط با آب بدون نمك جايگزين مي شود در گرمازدگي دماي بدن معمولاً در محدوده نرمال باقي مي ماند.

علایم گرمازدگی در افراد بطور واضح چیست .

علائم و نشانه هاي هر دو نوع گرمازدگي غيراختصاصي و متغير هستند مانند ضعف و بي حالي،خستگي،سردرد ناحيه فرونتال،تمركز ناكافي ،سرگيجه، تهوع، استفراغ، درد عضلاني، افت فشار، تاكي كاردي، سنكوپ، تعريق، دماي بدن كمي بالا مي رود اما كمتر از 40 درجه است.

اثرات فيزيولوژيك گرمازدگی بر بدن انسان چیست ؟

گرماي مفرط بطور مستقيم براي سلولهاي بدن توكسيك مي باشد و موجب ايجاد واكنش حاد با افزايش سيتوكان هاي التهابي و آسيب به آندوتليوم عروق مي شود. افزايش دما موجب تجزیه پروتئين ها، تخريب چرخه سلولي و سرانجام مرگ سلولي مي شود. هرچه دما بالاتر رود آسيب سلولي سريعتر و شديدتر رخ مي دهد.

پاسخ فيزيولوژيكي به استرس گرمایي از طريق چهار مكانيسم صورت مي گيرد که عبارتند از: ديلاتاسيون عروق خوني به خصوص در پوست كه باعث افزايش برون ده قلبي و افزايش ضربان قلب مي شود و اين امر ممكن است باعث فشار به قلب و ايجاد آريتمي ،ایسكمي و نارسایي قلبي شود، افزايش توليد عرق ، كاهش توليد گرما، رفتارهاي كنترل گرمایي.

برای پیشگیری از بروز گرمازدگی در فصل گرما چه توصیه هایی برای خوانندگان ما دارید.

افرادي كه بیشتر در معرض خطر گرمازدگي هستند مانند افراد مسن، کودکان، بيماران سايكولوژيكي، ورزشكاران، كارگران و افراد مصرف کننده داروهاي مختلفي كه در مكانيسم دفع حرارت اختلال ايجاد مي كند، نبايد در محيط گرم و در معرض گرمای شدید قرار بگيرند و ضروری است که این افراد مایعات بیشتری بنوشند.

همچنین توصیه می شود افراد باید با استفاده از لباس هاي تميز، گشاد و رنگ روشن، تعریق و در نتیجه كاهش حجم مایعات بدن را به حداقل برسانند. ورزشكاران نیز بايد ضمن اجتناب از انجام ورزشها و تمرینات سنگین در محيط هاي گرم، در تمرين هاي ورزشي خود حتماً وقفه و استراحت را لحاظ کنند. در محل هاي خنك به تمرين بپردازند و از مايعات کافی خصوصاً نوشيدني هاي ورزشي sport Drinksاستفاده كنند.

فردی که دچار گرمازدگی شده است چه زمانی باید به پزشك مراجعه کند.

اگر عليرغم خروج از محيط گرم و استرس زا ،استراحت در محيط خنك و مصرف مايعات، علایم بيمار بهبود نيابد و دردهاي عضلاني، تهوع، سرگيجه، ضعف و بيحالي ادامه يابد، باید برای درمان و پيگيري ساير بیماري ها به اورژانس مراجعه كرد.

لطفا کمی درخصوص نحوه درمان فردی که دچار گرمازدگی شده است توضیح دهید.

بيمار را بايد از محيط گرم خارج کرده و با وسيله نقليه تهويه دار مناسب به بيمارستان منتقل کرد. در اورژانس لازم است فرد گرمازده را در محيط خنك قرار داده و با تزریق محلولهاي خوراكي جايگزين حجم مایعات از دست رفته بدن، درمان انجام مي شود.

در موارد خفيف با نظر پزشك مي توان از محلول سالين (2-1 درصد) به صورت خوراكي استفاده کرد اما در موارد شديدتر هيدراتاسيون وريدي با سرم نرمال سالین 9درصد تجويز مي شود. از آن جا كه سطح سرمي Mg++ ،K+ ،+ Naدر بيماران متغير است مي توان از محلولهاي نمكي ايزوتونيك تا زماني كه اختلالات الكتروليتي شناسائي شوند استفاده كرد.

اما در نهایت اگر بيمار دچار گرمازدگي پس از 30 دقيقه با جايگزيني مايع و خروج از محيط گرما، به درمان پاسخ ندهد و علائم بالینی وی به سمت stroke Heat،افت هوشياري ،تشنج و اختلات نورولوژيكي پيش رود خنك كردن به صورت تهاجمي آغاز مي شود تا درجه حرارت به زير 39 درجه برسد.