معاونت بهداشت

اعتیاد و وابستگی به مواد مخدر
معنای اعتياد و وابستگی به مواد چيست؟
توجه به اين نكته ضروري است كه هيچكس بطور ناگهاني معتاد نمي شود بلكه معمولاً مصرف مواد از حالت كنجكاوي و تفريحي شروع شده و كم كم با افزايش دفعات مصرف، مقدار مصرف و مصرف مواد ديگر، فرد از مصرف كننده تفريحي به مصرف كننده دائمي و معتاد تغيير وضعيت مي دهد. حالت هاي مختلف مصرف مواد عبارتند از:
مصرف آزمايشي: فرد به دليل كنجكاوي مواد مصرف مي كند و ممكن است مصرف را ادامه دهد يا قطع كند.در اين نوع مصرف، فرد اولين تجربه يا تجارب مصرف را پشت سر مي گذراند، اينگونه مصرف كنندگان عمدتاً جوان هستند، مصرف آن ها كوتاه مدت است و ممكن است در انتخاب ماده فقط به يك ماده اكتفا كنند و يا ممكن است چند ماده را تجربه كنند.مصرف مواد نامنظم است و حتي ممكن است فقط يكبار باشدمثل مصرف سيگار توسط يك نوجوان.
مصرف تفنني و سوء مصرف: در مهماني يا پارتي به اصرار دوستان گهگاهي مواد مصرف مي كنند.در اين حالت مصرف مواد منظم تر است.مصرف ماده برا ي سرگرمي و تفريح است يا آنكه فرد ميخواهد از تفريخات لذت بيشتري ببرد.دربين اين نوع مصرف كنندگان مقدار ماده مورد مصرف متفاوت است اما مصرف مواد نقش محوري در زندگي فرد ندارد.مثلاً مصرف مشروبات الكلي در آخر هفته ها يا ميهماني ها يا مصرف حشيش و قرص هاي اكس در آخر هفته ها.
مصرف پزشكي: با دستور پزشك مواد مصرف مي كند كه آسيب آن كم است.
مصرف وابسته: فرد به لحاظ جسمي و چه از نظر رواني به ماده وابسته است  و در مصرف افراط مي كند و مشكلات جدي براي او به بار مي آيد.در اين وضعيت مصرف ماده بخش اصلي زندگي فرد است و او ماده را مصرف مي كند تا احساس طبيعي بودن داشته باشد.در اين حالت عوارض مصرف پردامنه تر است(ابعاد جسمي،عاطفي،روابط اجتماعي و سبك زندگي فرد را در بر مي گيرد).نسبت به ماده وابستگي جسمي و رواني به وجود مي آيد و مصرف بيش از سه بار در هفته و به صورت منظم است.فردي كه به مصرف مواد وابسته(معتاد) است، در صورت عدم مصرف مواد دچار مجموعه اي از نشانه هاي ناخوشايند جسمي و رواني مي شود(براي مثال دل پيچه، درد استخوان، خارش بدن،احساس تشويش و دلشوره)به گونه اي كه براي كاهش اين علائم مجدداً مخدر را مصرف مي كند.از طرف ديگر اگر به تاريخچه مصرف مواد در او نگاه كنيم درمي يابيم كه هم اكنون وي ماده را در مقادير بسيار بيشتر  از آنچه كه در ابتدا مصرف مي كرده، استفاده مي كندو مصرف ماده نه براي دست يافتن به نشئگي و سرخوشي كه براي دوري از علائم و نشانه هاي نامطلوب جسمي و رواني است.
حالا بهتر مي توانيم درك كنيم كه معناي اعتياد يا وابستگي چيست.اعتياد يك بيماري مزمن و عود كننده مغزي است كه مشخصه آن جستجو و مصرف اجباري مواد علي رغم آثار زيانبار آن است. وابستگي به معني مصرف اجباري و مستمر يك ماده است كه به دو صورت ايجاد مي شود:
وابستگي رواني: يعني اشتغال ذهني به ماده و احساس تمايل دائم برا ي مصرف مجدد آن.
وابستگي جسماني:يعني وابستگي بدن و سلول هاي مغز به ماده مورد نظر.
حالات فوق همان اعتياد است لذا بسادگي مي توان فهميد كسي كه مواد مصرف مي كند، معتاد است يا مصرف كننده تفريحي.البته متذكر مي شويم كه مصرف تفريحي مواد مي تواند به تدريج و بطور خزنده،به وابستگي كامل و مصرف دراز مدت منجر شود. در فرد معتاد وضعيت خاصي بوجود مي آيد كه به آن "تحمل" مي گويند.تحمل نسبت به يك ماده يعني نياز به افزايش ميزان مصرف با هربار مصرف مواد.