معاونت بهداشت

ساختار و وظایف معاونت بهداشتی 

 سلامتی یکی از محورهای عدالت و توسعه جوامع در تمامی ابعاد اجتماعی اقتصادی ، سیاسی و انسانی به شمار  می رود و نقش دولت در برنامه ریزی ، پشتیبانی و جلب مشارکت مردم در راستای حفظ و ارتقای سلامتی به وضوح مشهود می باشد.

      لذا ارائه خدمات بهداشتی و درمانی کامل و با کیفیت مطلوب با همکاری مردم از طریق واحدهای بهداشتی درمانی ( مراکز بهداشتی درمانی ، پایگاههای بهداشتی ، خانه های بهداشت و ... ) به تمامی اقشار جامعه با همکاری و مشارکت ارگانها ، سازمانهای دولتی و غیر دولتی مرتبط از جمله اقدامات موثری است که در ارتقا سلامت جامعه ( توانمند سازی مردم در شناخت عوامل تاثیر گذار بر سلامت فردی و اجتماعی و تصمیم گیری در انتخاب رفتارهای بهداشتی برای به دست آوردن زندگی سالم ) نقش بسزایی دارد.

مرکز بهداشت استان در پیکره عظیم دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی از جایگاه ویژه و منحصر به فردی برخوردار است.  مرکز بهداشت استان محل تلاقی تمام فعالیهای بهداشی ،پژوهشی، آموزشی و درمانی دانشگاه (در سطح کل جامعه در شهر و روستا) به حساب می آید که زیر نظر مستقیم ریاست دانشگاه و معاونت سلامت وزارت متبوع ، مدیریت و هدایت برنامه‏های بهداشتی را در سطح استان بر عهده دارد و در راستای دست‏یابی به هدف اصلی خود که همانا تأمین، حفظ و ارتقاء سطح سلامت تمام اقشار مردم در شهر و روستا است برنامه‏های سلامتی را در ابعاد مختلف پشتیبانی می نماید که ذیلاً در خصوص ساختار مرکز و وظایف عمده آن توضیحاتی ارائه می‏شود.

-        تاریخچه مرکز بهداشت استان

خدمات بهداشتی ، درمانی زمانی موثر واقع خواهند شد که به صورت یکپارچه طراحی وارائه شوند ،قبل از پیروزی انقلاب اسلامی وضعیت بهداشت ودرمان عموماً و بهداشت خصوصاً به نوعی بود که این دو علاوه براینکه همدیگر را پوشش نمی دادند ، در بطن خود نیز از وحدت ویکپارچگی لازم برخوردار نبودند مخصوصاً در مورد برنامه های بهداشتی وضعیت به گونه ای بود که هر بخشی که می بایست  خدمات پیشگیری وبهداشتی را ارائه می داد به شکلی سازماندهی وطراحی شده بود که از سایر بخشها کاملاً بیگانه وبه طور مستقل برنامه ریزی  و اجرا می کرد به عنوان مثال اداره کل بهداشت محیط در استانها کلاً امورات مربوط به بهداشت محیط را سازماندهی و مدیریت می کرد ، ادراه کل ریشه کنی مالاریا وپیشگیری از بیماریهای واگیر مسائل مربوط به بیماریهای مختلف را سرپرستی می کرد ، اداره بهداشت خانواده مسائل مربوط به بهداشت وتنظیم خانواده را پیگیری می نمود و.... ، در حالیکه اگر نگاهی عمیق به کیفیت خدمات بهداشتی  داشته باشیم خواهیم دید که موفقیت پیشگیری ومبارزه با بیماریهای مختلف بویژه بیماریهای واگیر بستگی بسیارزیادی به تطابق برنامه های بهداشت محیط با اولویتهای زمانی ، مکانی واقلیمی بیماریهای مزبور دارد ، در حالیکه این دو کاملاً جدا ازهم برنامه ریزی می کردند ، یا آموزش بهداشت به عنوان یک جزء اساسی بهداشت عمومی به جای اینکه در لابلای تمام برنامه های بهداشتی ارائه شود به عنوان یک واحد مستقل توسط کارشناسان خاصی غیر از کارشناسان بهداشت محیط وبیماریها ارائه می شد .

متولیان بهداشت ودرمان وقت ( قبل از انقلاب ) درسال1351 طرحی را با مشارکت سازمان جهانی بهداشت به طور مشترک به اجرا در آوردند که در این طرح تا حدودی خدمات بهداشتی درمانی ادغام شد ، این طرح تا سال 1359در بعضی شهر ها تداوم داشت تا اینکه متولیان بهداشت ودرمان وقت جمهوری اسلامی به بررسی کارشناسی این طرح و برآورد نقاط ضعف و قوت طرح مزبور پرداخته وپس از بررسیهای مختلف و تعیین و تصویب اصول و ضوابط معین ، بسته های خدمتی با تلاشهای شبانه روزی کارشناسان وقت وزارت بهداشت و درمان تهیه و بعد از سعی فراوان دلسوزان سلامتی جامعه در سال 1364 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید  و ضمن اینکه جان تازه ای به خدمات بهداشتی درمانی اولیه بخشید به عنوان هدف استراتژیک نظام جمهوری اسلامی در راستای تعمیم خدمات بهداشتی در اقصا نقاط کشور نیز قرار گرفت. این تلاش ها زمانی انجام می گرفت که قبل از آن یعنی در سال 1978 در کنفرانس بین المللی WHO (سازمان بهداشت جهانی) و یونیسف در آلماآتا  شوروی سابق  موضوع بهداشت برای همه تا سال 2000 (تامین  خدمات بهداشتی اولیه برای آحاد مردم تا سال 2000) به عنوان وظیفه اساسی دولتهای عضو  مورد تصویب ودر آن ادغام خدمات بهداشتی به عنوان یک اولویت اساسی  دولتها مورد توجه قرار گرفته بود و این مهر تائیدی بود برای تداوم وتوسعه شبکه های خدمات بهداشتی درمانی اولیه در ایران که با هدف ارئه خدمات پیشگیری ، درمان سرپائی ، خدمات اورژانس ، خدمات بستری به تمام آحاد جامعه اعم از شهری و روستائی می بایست طراحی واجرا می گردید .

دولت جمهوری اسلامی ایران نیز بلافاصله پس از تصویب این طرح نسبت به سازماندهی تمام امکانات بهداشتی درمانی اعم از تامین وتربیت نیروی انسانی مورد نیاز ( پزشک ، کارشناسان ، کاردانهای بهداشتی وبهورز و... ) همچنین تجهیز و راه اندازی خانه های بهداشت ومراکز بهداشتی درمانی روستائی وشهری با نقشها ووظایف جدید اقدام وبدنبال آن شبکه های بهداشت ودرمان ومراکز بهداشت شهرستانها جهت مدیریت وبرنامه ریزی های منطقه ای و محلی  با ساختار جدید طراحی وتاسیس گردید.

همزمان با این تحولات سریع ، مدیریت های بهداشت محیط ، ریشه کنی مالاریا وپیشگیری از بیماریهای واگیر دار ، ادرات آموزش بهداشت وبهداشت خانواده و.... منحل ودر قالب مرکزی تحت عنوان مرکز بهداشت استان تجمیع وبا مدیریت واحد به تمشیت امور بهداشتی و خدمات بهداشتی درمانی اولیه پرداختند، در بادی امر ( سال 1365  ) مرکز بهداشت استان زیر نظر سازمان منطقه ای بهداشت و درمان  ومدیر عامل آن فعالیت می کرد ولی با اختیارات فنی ومالی مستقل  تااینکه پس از ادغام سازمانهای منطقه ای در دانشگاههای علوم پزشکی ( سال 1372 ) این مرکز زیر نظر ریاست دانشگاه علوم پزشکی وخدمات بهداشتی درمانی منطقه ( تهران ) فعالیت می نمود و پس از تبدیل شدن قم به استان زیر نظر دانشکده و پس از آن دانشگاه علوم پزشکی قم فعالیت می نماید. هم اکنون خدمات از طریق مرکز شهرستان شهرستان زیر نظر معاونت بهداشتی به مردم ارائه می گردد.

-        انواع خدمات بهداشتی مرکز بهداشت

خدمات مرکز بهداشت از طریق 41 مرکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی و حدود 80 پایگاه بهداشتی و 58 خانه بهداشت به شرح موارد ذیل ارائه می شود و نظارت ، پایش و ارزشیابی خدمات از طریق ستاد استام و شهرستان صورت می گیرد.

 
- آموزش و ارتقاء سلامت و بهبود و اصلاح سبک زندگی

- بهداشت باروری، کودکان ، مادران ، زایمان سالم 

- مراقبت و بهداشت سالمندان

- تغذیه سالم

- مشاوره بیماریهای عفونی و رفتاری

- ایمن سازی و واکسیناسیون

- بهداشت روان

- پیشگیری و مراقبت از سلامت دانش آموزان

- مراقبت و بهداشت دهان و دندان و خدمات دندان پزشکی

- پیشگیری و مراقبت از بیماریهای واگیر و غیر واگیر

- بینایی سنجی و شنوایی سنجی  متقاضیان شغل

- برآورد درخواست و تامین و توزیع داروهای اساسی مورد نیاز

- درمان سرپایی

- کنترل و نظارت بر کارگاهها و کارخانجات صنعتی

نظارت بر نحوه جمع آوری و دفع زباله و فاضلاب و منابع آب -  کنترل و نظارت بر مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی ، اماکن عمومی و مراکز آموزشی پژوهشی – تفریحی و زیارتی و بهسازی محیط و جلب مشارکت و هماهنگی با نهادها ، سازمانها و ادارات بین بخشی در راستای اهداف سلامتی منطقه .