معاونت بهداشت

مقدمه:                                                                                              

ورود هرفرزند به زندگی زوجین بایستی با آمادگی کامل جسمی و روانی والدین و با استقبال پرشکوه آنها همراه باشد .هر زوجی که تصمیم دارد صاحب فرزندی شود باید از قبل به شرایط مناسب بچه دار شدن فکر کند، برنامه ریزی نماید ،تحت مشاوره قرار بگیرد و در صورت لزوم مراقبتهای خاص را دریافت کند.  در واقع فرزندآوری باید آگاهانه، آزادانه ومسئولانه باشد.
اگر برنامه ریزی قبل از فرزند آوری باشد........
دراین شرایط مادروپدر با خرسندی کامل منتظر ورود فرزند جدید هستند .آمادگی مادر برای مقابله باعوارض بارداری بیشترشده است . این مادرهابه موقع  مشاوره ومراقبت قبل از بارداری را دریافت نموده اند.  زمانی باردار میشوند که وزن مناسب دارند-بیماری خاصی نداشته وحتی اگریک بیماری مهم زمینه ای مثل دیابت یا صرع داشته باشند این بیماری با دارو تحت کنترل است وآسیبی به جنین نمیزند . در این شرایط شوهر کاملا از خانم حمایت می نماید و نیازهای مادی ومعنوی اورا برآورده می نماید ..ضمناکارهای لازم برای تولد یک نوزادسالم راانجام داده اند .
اگر برنامه ریزی قبل از فرزند آوری نباشد........
در این مواقع خانم وقتی متوجه میشود حامله شده که حداقل5هفته ازبارداری گذشته است یعنی زمانی که بافتهای مهم بدن ازجمله بافت عصبی شروع به تشکیل شدن کرده وفرصت طلایی مصرف قرص اسید فولیک از دست رفته است
 سه ماه اول حاملگی زمانی است که اعضاء مهم بدن جنین تشکیل می شود . بنابراین چون مادر از حاملگی خود خبر نداشته گاهی ممکن است دراین مدت داروی خاصی مصرف کرده باشد و برجنین تاثیرسوء گذاشته باشد  این مادران ممکن است پس از آگاهی از بارداری خود نگران گردند . این نگرانی معمولا موجب اختلال در رفتار ودر تغذیه مادر گردیده که هر دو سبب توقف رشد جنین داخل رحم او می شود.
گاهی مادر بعلت بیماری مهم نظیر بیماری قلبی-نارسایی کبد وکلیه –دیابت کنترل نشده و....تحت درمان بوده وبایک بارداری ناخواسته غافلگیر میشود   دراین مواقع نظر پزشک معالج شرط اصلی برای ادامه بارداری است  چون بسیاری ازبیماریها دردوران بارداری تشدید میشوند وجان مادروجنین رابه خطر می اندازند .
اقداماتی که باید قبل از فرزندآوری انجام شود  
1-    مراقبت قبل از بارداری خانم نزد پزشک یا ماما  - این ویزیت باید حداقل سه ماه قبل از تلاش برای باردارشدن صورت گیرد.در این ویزیت باید معاینات کامل فیزیکی شامل :اندازه گیری فشارخون ووزن وتعداد ضربان قلب وتنفس وبررسی سلامت قلب وریه وکبد وطحال وغده تیرویید وتمام ارگانهای بدن انجام شده وآزمایشات  پاپ اسمیر و خون وادرار درخواست شود.آزمایش خون برای بررسی کم خونی ،قند،عفونتها وتیرویید،ایمنی نسبت  به سرخجه و..... می باشد
2-    بررسی اختلالات ژنتیکی با توجه به سوابق قبلی وشرایط زن وشوهر- در برخی مواردبه صلاحدید پزشک یا ماما  زن و مرد باید از نظر بررسی بیماریهای ژنتیکی مشاوره شوند. هدف از مشاوره ژنتیک این است که اگر نقص ژنتیک در زن وشوهر وجود داشته باشد هر چه زودتر تشخیص داده واز تکرارآن جلوگیری گردد
3-    مصرف اسید فولیک توسط خانم : می تواند باعث کاهش شانس داشتن فرزندی با ناهنجاری مغزی و نخاعی شود. .طبق توصیه مراکز کنترل بیماری ، با مصرف روزانه 400 میکرو گرم فولیک اسید به مدت حداقل 3 ماه ، قبل از شروع یا حین 3 ماهه ی اول می توان تا 70 درصد شانس داشتن بچه ای باناهنجاری عصبی را از بین ببرد.
4-    تغذیه صحیح در زن وشوهر:  تغذیه نیز باید سالم و متعادل ومتنوع باشد. باید از موادغذایی مفیدی که تاکنون  در سبدخانواده کمتربوده بیشتر مصرف شود در هنگام خرید وتهیه مواد غذایی گروههای اصلی موادغذایی مدنظر زن وشوهر قرارگیرد این موادغذایی شامل: شیرولبنیات(پنیر-ماست –کشک پاستوریزه)-حبوبات-گوشتها بخصوص گوشت سفید-مغزدانه ها(بدون رنگ مصنوعی و نمک)-سبزیجات ومیوه ها دررنگهای مختلف وغلات سبوس دار  ویا جوانه غلات می باشد برخی موادغذایی نیز باید ازسبدخانواده حذف شود مانند: نوشابه-غذاهای فست فود –سوسیس وکالباس-جوش شیرین-غذاهای کنسرو شده- بعضی از مواد غذایی تاثیرشان در تقویت باروری ثابت شده است. برای مثال، ویتامین E که در افزایش میل جنسی تاثیر زیادی دارد. این ویتامین بیشتر در منابع گیاهی مانند روغن آفتاب ‌گردان و زیتون، ذرت و بادام، آجیل تازه(فندق، بادام، گردو)، اسفناج، کلم پیچ، سویا و سیب زمینی یافت می ‌شود. در میوه‏ هایی مانند هلو و مارچوبه هم این ویتامین وجود دارد. ماده مغذی دیگری که تاثیرش اثبات شده ویتامین A است به طوری که کمبودش می ‌تواند موجب کاهش قدرت باروری شود. این ویتامین در آقایان باعث ساختن اسپرماتوزوئید می ‌شود و در خانم‌ ها هم روی تولید هورمون‌ های جنسی که به باروری کمک می ‌کنند، موثر است. جگر، شیر، پنیر، خامه و کره منابع غنی این ویتامین هستند. این ماده مغذی در سبزی ‌ها و میوه‌ های زرد رنگی مانند هویج، کدو، سیب‌زمینی، هلو، زردآلو و طالبی، در سبزی‌ ها و میوه های قرمز رنگ مانند گوجه ‌فرنگی و همین‌ طور در سبزی ‌هایی با برگ سبز تیره به مقدار زیاد وجود دارد."
5-    معاینات دندانپزشکی : شواهد نشان می دهند که بیماری یا عفونت باکتریایی لثه و استخوان هایی که از دندان ها محافظت می کنند در خانمها برروی نتیجه بارداری اثر گذاشته و می تواند منجر به زایمان زودرس و تولد بچه های کم وزن شود. لذا قبل ازبارداری توصیه به ویزیت توسط دندانپزشک می گردد.
6-    تناسب اندام - مطالعات نشان داده که اندام مناسب زنان  قبل و حین بارداری می تواند به زایمان راحت کمک کند.  از یک طرف کم وزنی می تواند منجر به اختلال در تخمک گذاری و اشکال در باردارشدن شود واز طرف دیگر اگر خانمی وزن اضافی دارد یا چاق است در معرض خطر افزایش فشار خون ، دیابت دوران بارداری وامکان زایمان با سزارین می باشد . معیار مناسب بودن وزن خانم برای شروع بارداری یک معیار علمی است که باید در معاینه پزشکی مشخص شود. همچنین اگرنیاز به کم یا زیادکردن وزن بود این کار فقط باید زیرنظرکارشناس یامتخصص تغذیه انجام شود چراکه بسیاری از اقدامات رایج که بدون مشورت علمی باکارشناس مربوطه انجام میشود آسیب جدی به سلامت فرد وارد می آورد .
7-    تحرک بدنی: اگر خانم پیش از بارداری ماهیچه های کمر و شکم خود را تقویت کند، پس از حاملگی کمتر دچار کمردرد خواهد شد . ورزش هایی که باعث تقویت عضله های شکم و کمر می شوند مزیت دیگری نیز دارند؛ باعث می شوند طرز قرار گیری بدن، ایستادن و نشستن در بارداری اصلاح شود که در این دوران بسیار مهم است.
8-    سابقه بیماریهای قبلی - در صورت ابتلا به بیماری اقدامات لازم انجام شود.مثلا در صورت وجود سابقه دیابت باید ابتدا قند خون خانم  نرمال شود و سپس برای بارداری تلاش کند.در صورت مصرف داروی ضد تشنج باید دارو و دوز آن تغییر نماید..برخی خانمها به بیماریهای مهمی نظیر بیماریهای قلبی –عروقی،اختلال کارکرد کبد-بیماریهای مغزی یا کلیوی مبتلا هستند این افراد بایستی قبل از اقدام به بارداری باپزشک معالج خود مشورت کنند گاهی پزشک بارداری را منوط به انجام یکسری آ؛زمایشات یا اقدام تشخیصی وتغییر داروها مینماید وگاهی راههای دیگری برای فرزند آوری  مانند رحم اجاره ای را پیشنهاد می نماید.
9-     سلامت روانی زن وشوهر:یکی از نکات مهم برای داشتن فرزندسالم داشتن سلامت روان می باشد اگر خانمی سابقه قبلی بیماریهای روانی رادارد بایستی قبل از اقدام به بارداری باروانپزشک مشورت کند گاهی خانمی دچار اضطراب یا افسردگی درمان نشده است که این موارد باید قبل بارداری درمان شوند چون بعلت تغییرات هورمونی بارداری وهمچنین بعداززایمان بشدت تشدید خواهد شد وسلامت مادر وجنین را تحت تاثیرقرارخواهد داد. سلامت روان شوهر نیز بر سلامت مادر وکودک تاثیر دارد.برخی بیماران روانی درمان نشده همسر خود رامورد ضرب وشتم قرار می دهند یا به سوء مصرف مواد روی می آورند ونمی توانند حامی خوبی برای همسر وکودک خود باشند.
اگر زن وشوهر شرایط بالا را در نظر داشته و بچه دار شوند دوران بارداری سیر طبیعی خود را سپری خواهد کرد وهر روز ، روزی توام با شادی برای پدر ومادر و بستگان خواهد بود .زن وشوهر برای تولد نوزاد خود روز شماری خواهند کرد وبالا خره نوزادی سالم وطبیعی به دامان پر مهر ومحبت مادر وپدر وارد خواهد شد