معاونت بهداشت

4مهرماه برابر با 26سپتامبر روز جهانی بهداشت محیط:

عنوان شعار امسال "توجه به نابرابریهای بهداشت محیط" میباشد، زیرا مادامیکه نگرانی اولیه بهداشت محیط  تأثیر عوامل مؤثر بر محیط زیست می باشد فاکتورهای اجتماعی واقتصادی نیزبه نحو بسیار مؤثری در این خصوص مؤثرخواهند بود. به عنوان مثال داشتن قدرت اقتصادی بیشتر توان دولتها را در تهیه آب سالم، دسترسی به غذای غنی تر وسالم تر ویا زندگی در نقاط مناسب تر و به دور از هرگونه آلودگی یاری می دهد حتی تغییرات آب وهوایی که در حال حاضر به عنوان یکی از معضلات زیست محیطی مطرح است ودنیا را تحت تأثیر قرار داده اگر هیچ اقدام بهداشت محیطی در خصوص آن انجام نشود تأثیر زیادی در نابرابریهای بهداشت محیط خواهد داشت.هم اکنون نابرابری های اجتماعی-اقتصادی موجود و آثار منفی آن بر بهداشت طبقه فقیر و گروههای محروم بویژه در مناطق جغرافیایی دور دست و حاشیه شهرهای بزرگ در آسیا دغدغه بزرگی محسوب می شوند. عوامل اجتماعی موثر در سلامت بعنوان "علت العلل" توصیف شده است. این عوامل شرایط اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی هستند که سلامت افراد و جوامع را متاثر می سازد. این عوامل شامل شرایط زندگی روزانه و نفوذ ساختاری روی آنها می باشد. براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامت را نباید صرفاً به معنای عدم نشانگان فیزیکی بیماری دانست. بلکه این مفهوم را باید شامل طیف گسترده‌ای از رفاه کامل جسمی روانی و اجتماعی وحتی معنوی در نظر گرفت. بنابراین،دستیابی به سلامت نه صرفاً به‌عنوان یک هدف، بلکه منزلهٔ منبعی در زندگی روزمره است که در نهایت می‌تواند منجر به افزایش احساس مثبت نسبت به زندگی و توانائی خویشتن‌یابی (Self actualization) در افراد گردد (۲۰۰4سال). با توجه به این تعریف، تعیین کننده‌های سلامت را باید در طیف وسیعی از عوامل فردی، ساختی و حتی اکوسیستم جهانی مورد بررسی قرار داد .با توجه به گستردگی مفهوم سلامت، و تعیین کننده‌های مؤثر بر آن، نابرابری سلامت را نباید صرفاً به معنی نابرابری در دستیابی به مراقبت‌های بهداشتی و خدمات درمانی دانست. بلکه نابرابری‌ها را باید با توجه به توانائی کنترل و بازبینی عاملان اجتماعی بر طیف گسترده‌ای از تعیین کننده‌های محیطی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مرتبط با سلامت مورد ارزیابی قرارداد .از این منظر، میزا ن نابرابری‌های سلامت در هر جامعه به نسبت و چگونگی تعامل عاملان اجتماعی با عوامل ساختاری و میزان برخورداری و دستیابی آنان به منابع و قواعد موجود در ساختارهای اجتماعی مرتبط می‌باشد. با توجه به این امر، ارتقاء سلامت و توانمندسازی افراد و گروه‌های اجتماعی، در جهت کنترل و نظارت بر عوامل و تعیین کننده‌های مؤثر بر سلامت یکی از ارکان عمده این رویکرد محسوب می‌شود.  چنانکه سازمان بهداشت جهانیWHO توصیف می کند:
عوامل اجتماعی موثر بر سلامت، شرایطی هستند که مردم در آن تولدو رشد یافته، کار کرده و سالمند می شوند که این شرایط سیستم بهداشت را در بر می گیرند..عوامل موثر اجتماعی در حوزه سلامت اغلب موجب ایجاد نابرابری در حوزه بهداشت  هستند. نابرابری های عرصه بهداشت هم درون کشورها و هم میان کشورها نتیجه تفاوت ها در عرصه اقتصادی، ثروت، آموزش، فساد و محل زندگی می باشد. بنابراین می توان گفت هرچه موقعیت اجتماعی-اقتصادی پائین تر باشد، سلامت و بهداشت مردم وضعیت مطلوبی نخواهد داشت. امروزه درک اینکه چرا مردم فقیر در کشورهای کم درآمد از میزان بالاتری از بیماریها خصوصا بیماری ها عفونی و سوء تغذیه در رنج هستند کار سختی نیست .کمبود غذا ، آب ناسالم ، بهداشت محیط نامطلوب ، سر پناه نامناسب همگی سبب افزایش مواجهه با عوامل عفونی شده که فقدان خدمات پزشکی مناسب در این مناطق مزید علت می گرددمی توان نتیجه گرفت وجود این که  نابرابری غیر منصفانه و ناعادلانه است ولی اجتناب ناپذیر می باشد. نابرابری ها به عنوان تفاوت های قابل جبران در وضعیت سلامت و بهداشت میان گروههای محروم و غنی  و مناطق جغرافیایی تعریف می شود. فائق آمدن بر نابرابری های حوزه سلامت در آسیا نیازمند پرداختن به این اختلافات نظام مند در امر بهداشت از طریق اقدام عملی در حوزه عوامل موثر اجتماعی می باشد. چنین اقدامی برای مداخله موثر در امر عوامل اجتماعی موثر در سلامت جهت کاهش نابرابری های ضروری می باشد.. در این خصوص سیاستها می بایستی به سوی تشویق حضور مردم و گروههای مدنی در جهت اتخاذ اقدامات موثر برای کاستن نابرابری های اجتماعی در عرصه بهداشت باشد.داشتن نمایی مختصر از دامنه عوامل اجتماعی موثر در سلامت که مردم کشورهای آسیایی را متاثر از خود ساخته است می تواند به شناسایی چالشهای عمده برای دستیابی به عدالت در سلامت و فراهم کردن زمینه مناسب جهت حمایت های لازم از طرف گروههای علاقمند که خواهان اقدام در این حوزه هستند کمک کند. این عوامل اجتماعی چارچوب موضوعی جهت شناسایی و رفع نابرابری در عرصه بهداشت را ارائه می دهد. عوامل اجتماعی موثر چند بعدی بوده و خوشه های به هم پیوسته از چارچوب های موضوعی برای شناسایی ورفع نابرابری های بهداشتی است. شناسایی شرایط زندگی روزمره که منجر به نابرابری های عرصه بهداشت می شود راهنمای سودمندی در حوزه های دارای اولویت جهت اقدام لازم می باشد. بطور خلاصه برای بیشتر کشورها بویژه کشورهای فقیر با منافع کمتر می توان.  شرایط خانواری که این خانواده ها در آن زندگی می کنند ،کمبود دسترسی به آب سالم و بهداشتی، محیط آلوده ، کمبود تسهیلات بهداشتی ، عدم دسترسی به توالتهای بهداشتی، دفع ناصحیح موادزاید جامد ومایع، دفع ناصحیح فضولات انسانی وحیوانی،عدم رعایت اصول وشرایط بهداشتی در تهیه وسرو غذا، نداشتن امنیت غذایی، داشتن هوای آلوده ومشکلات آلودگی هوا،کمبود مهارتها و فرصتها برای کار درآمد زا و نبود دسترسی به خدمات بهداشت و سلامت، خانواده ها و فرزندان آنها و نسلهای بعد را محکوم می نماید که همچنان در محرومیت زندگی کنند.