معاونت بهداشت

«عوامل اجتماعی موثر برسلامت»

 تامین سلامت و برخورداری از زندگی سالم، بخشی ازحقوق مسلم شهروندی و از شاخصه های اصلی جامعه ایده آل و مطلوب است. اگر چه  تامین  این حق شهروندی از وظایف غیر قابل تردید دولت است، همچنین بهره مندی و برخورداری از سلامت، مصون ماندن از بیماری ها و دستیابی به مراقبت های بهداشتی، یکی از حقوق انسانی به شمار می آید که در بسیاری از قطعنامه های سازمان ملل متحد و کنوانسیون های بین المللی بر آن تاکید شده است.

کنفرانس آلماتا درسال 1987 به عنوان یکی از نقاط عطف در ارائه خدمات سلامت  در دنیا  محسوب  می شود. دراین کنفرانس که بیشتر کشورهای دنیا در آن حضور داشتند، تاکید برانجام اقدامات پیشگیری مقدم بر درمان به عنوان یکی از مهم ترین داه های تامین سلامت تعیین شد. برهمین اساس، نظام مراقبت های اولیه بر اساس 4 رکن اساسی عدالت، همکاری بین بخشی ،مشارکت مردمی و استفاده از تکنولوژی مناسب شکل گرفت.

درچند سال گذشته سیر تحولات سلامت در دنیا و در ایران باعث توجه هر چه بیشتر به  مقوله های اجتماعی شده است. مشکلاتی  نظیر بیکاری، فقر، اعتیاد و رفتارهای پرخطر این قدربرای همه ما ملموس و مشکل ساز هستند که گاهی از موثر بودن مداخله ها درمقابل آنها مایوس می شویم، به علاوه به صورت روزمره با مباحث جدیدی روبه رو می شویم که در حیطه قبلی دانش قبلی ما قرار ندارند، ولی اگر می خواهیم برای سلامت جامعه اقدام موثری انجام دهیم بدون توجه به ریشه های اصلی آن، اقداماتمان گذرا و علامتی خواهند بود. عوامل اجتماعی موثر بر سلامت سال هاست مورد توجه سازمان جهانی بهداشت بوده و حتی دراهداف توسعه هزاره سوم که ایران نیز آن را امضا کرده است به این مساله اشاره شده، ولی در کشور ما هنوز این مساله مورد توجه کافی قرار نگرفته است.

درحقیقت مهم ترین عامل موثر بر سلامت در جوامع، عوامل اجتماعی است. 50 درصد عوامل موثر بر سلامت، عوامل اجتماعی است. ژن و  عوامل بیولوژیک 15 درصد، عوامل پزشکی 25 درصد ،عوامل رفتار فردی و اجتماعی 10 درصد دراین خصوص نقش دارند. به بیان دیگر حدود  25 درصد  شامل مواردی است که ارتباط مستقیم با بهداشت و درمان  دارد. این  مساله ضرورت توجه مسوولان و برنامه ریزان کشور برای حل معضلات اجتماعی و انجام تحقیقات دراین زمینه را نشان می دهد.

درآمد، دسترسی  به خدمات پزشکی، مهارت های پزشکی، روند رشد کودکان، امنیت غذایی، مسکن،سواد وغیره   از جمله عوامل اجتماعی هستند که به علت گستردگی این عوامل باید قبل از اجرا و نهایی شدن، تاثیر آنها بر سلامت ارزیابی شود تا چنان چه هر عامل نقش مخربی دارد، کنار گذاشته شود. بسیاری از فاکتورهای رفتاری نیز بر سلامت تاثیر می گذارند که عمدتا مربوط به عوامل فرهنگی و آداب و رسوم بومی، میزان مشارکت پذیری عموم مردم و سطح دانش و آگاهی آن هاست. یک رفتار پر خطر و غیر بهداشتی یک باور اشتباه یا تلقی ناصحیح از مسائل بهداشتی می تواند سلامت و بهداشت جامعه را به شدت به مخاطره انداخته یا اقدامات ارزشمند و موثر مدیریت بهداشتی جامعه را بی نتیجه و عقیم کند.

واقعیت این است که بر اساس رویکردی منطقی و قضاوتی علمی، اگرچه دستیابی به آخرین فناوری و امکانات تشخیصی و درمانی، گسترش فضاهای درمانی، تجهیز مراکز  موجود و غیره در ارتقای سطح سلامت جامعه به طور جدی موثرند، ولی باید در کنار اقدامات ضروری فوق، نظام راهبری و مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی دولت با جلب مشارکت به سمتی معطوف شود که علاوه بر بیماری های ارثی و ژنتیکی و حذف عوامل محیطی مخرب، عوامل اجتماعی موثر بر وضعیت بهداشت وسلامت جامعه  شناسایی و با تغییر الگوی رفتاری جامعه و بهبود فرهنگ بهداشت مردم وفرهنگ  سازی و نیز ارتقای دانش و آگاهی های عمومی در راه نیل به جامعه ای سالم قدم برداشته شود. از سوی دیگر پزشکان نیز در برخورد با بیمار باید به بعد اجتماعی موثر بر سلامت واقف باشند. در پایان باز هم تاکید می شود برای دستیابی به انسان سالم باید همه عوامل اجتماعی دست به دست هم دهند تا سلامت در جامعه گسترش پیدا کند.