معاونت بهداشت

مداخلات روانشناختی در درمان چاقی کودکان

چاقی دوران کودکی ، یک مشکل جدی سلامتی، در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است که مهم ترین چالش بهداشت عمومی قرن بیست و یکم به شمار می رود.

در سال های اخیر با شیوع فزاینده چاقی در میان کودکان این مساله به یکی از معضلات جهانی سلامت تبدیل شده است . در آمریکا در صد کودکان و بزرگسالانی که دارای اضافه وزن هستند در مقایسه با دهه هفتاد میلادی بیش از سه برابر رشد داشته است.

سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است در صورتی که روند کنونی ادامه داشته باشد تا سال 2025 میلادی حدود 70 میلیون کودک در جهان دارای مشکلات اضافه وزن و چاقی خواهند بود.

بررسیها نشان داده است که شیوع چاقی در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه به ویژه ایران در حال افزایش است. علاوه بر بیماریهای جسمی ، چاقی می تواند موجب بروز مشکلات روانی نیز شود.

شیوع اختلالات روانی مانند افسردگی ، اختلالات اضطرابی و اختلال پرخوری در افراد چاق در مقایسه با جمعیت عمومی به طور معنی داری بالاتر است.

چاقی در کودکان نیز می تواند پیامدهای روانی بسیاری برای آنان ایجاد کند.به دلیل مختصات رفتاری کودکان در این سن ، مشکلات وزنی می تواند عاملی باشد که در سال های پیش رو برای این کودکان ایجاد دردسر نماید.

کودکان نسبت به نحوه نگاه کردن دیگران به آن ها بسیار حساس هستند. به همین علت، چاق بودن برای کودکان مساله آزار دهنده به حساب می آید که می تواند آن ها را به سوی تنهایی و گوشه گیری سوق دهد. کودکان در این سن، مقایسه های اجتماعی زیادی انجام می دهند. مقایسه هایی نظیر لباس پوشیدن ، زیبایی ظاهری و به ویژه وزن. بنابراین کودک چاق می تواند در بین همسالان خود احساس دور افتادگی کند.

محققان در تحقیقی، میزان اعتماد به نفس کودکان را با وزن آن ها مقایسه کردند.این محققین دریافتند که کودکان چاق بین 9 تا 12 سال دچار مشکلات اعتماد به نفس شدیدی هستند که فراتر از ارزش های جسمانی آن هاست.به عبارت دیگر کودکان چاق ، نه فقط از لحاظ ظاهری که از بسیاری جهات از خودشان احساس نارضایتی داشتند.

سال های دبیرستان ، به خودی خود دوران بسیار دشواری هستند . اما برای کودکان چاق این دشواری دو چندان برابر است. علاوه بر مقایسه های اجتماعی ، کودکان به دید دیگران به خودشان نیز توجه زیادی دارند. و متاسفانه کودکان و نوجوانان چاق، واکنش های منفی بسیار شدیدی دریافت می کنند.

همسالان نقش مهمی در زندگی کودکان دارند. به همین دلیل ، داشتن تعاملات اجتماعی مثبت برای سلامت روان دانش آموزان لازم و ضروری است.متاسفانه افسردگی در کودکان و نوجوانان چاق به شکل ملموسی بیشتر گزارش می شود.

تقریبا همه نوجوانان در مواقعی رفتارهای نا بهنجار از خودشان بروز می دهند، اما والدین کودکان چاق به نسبت دیگر کودکان ، بیشتر با مشکلات رفتاری از طرف فرزند خود دست و پنجه نرم می کنند.

کودکان چاق بیشتر با مشکل درون ریزی روبرو هستند . یعنی خشم و عصبانیت خودشان را در خودشان می ریزند که باعث می شود به شکل اضطراب افسردگی یا اختلالات خوردن خود را نشان دهد.گاهی هم این کودکان دچار مشکلات برون ریزی می شوند که در این حالت عصبانیت را به سمت بیرون هدایت می کنند و در نتیجه آن پرخاشگری ، خشونت طلبی و درگیری های لفظی از آن ها دیده می شود.

بسیاری از کودکان چاق از شرکت کردن در رقابت ها، چه رقابت های درسی و چه فعالیت های اجتماعی واهمه دارند و به همین علت مردودی ، نمرات پایین ، قبول نشدن در دانشگاه و مشکلات اجتماعی در بین کودکان و نوجوانان چاق، به خصوص دختران بیشتر دیده می شود.

چاقی یک عامل خطر برای اختلالات خوردن محسوب می شود. چه پر خوری ، چه بی اشتهایی عصبی . این به این دلیل است که تلاش کودک چاق برای لاغر شدن به سادگی می تواند به سمت روش های نا سالم مانند اعتصاب غذا یا ورزش های شدید و غیر استاندارد منحرف شود. به علاوه ، اگر کودکان چاق از طرف هم سن و سالان خود مسخره شوند ، می تواند آن ها را آسیب پذیر تر کرده و نتیجه پر خوری را در آن ها تشدید کند. اعتماد به نفس پایین که در کودکان چاق بیشتر مشاهده می شود ، نیز یکی دیگر از عوامل خطر برای اختلال خوردن محسوب می شود.

نقش والدین کودکان چاق در مشکلات روانی آن ها چیست؟

فراگیری روز افزون اضافه وزن و چاقی در جهان تا چندین سال قبل ، محدود به بزرگسالان بوده ولی در دو دهه اخیر، کودکان و نوجوانان نیز گرفتار آن شده اند.

خانواده با استفاده از ماشین به جای پیاده روی ، در نظر نگرفتن مقررات تماشای تلویزیون و بازیهای کامپیوتری ، و توجه نکردن به تفریحات و تغذیه سالم از علل به وجود آورنده چاقی در جامعه مدرن امروزی محسوب می شود.

در این میان ، نقش فرزند پروری برای کودکان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زیرا والدین به طور مستقیم ، محیط اجتماعی و فیزیکی کودکان را تعیین می کنند و به طور غیر مستقیم روی رفتارها ، عادت ها و نگرش ها به واسطه فرایند اجتماعی شدن و مدل سازی تاثیر می گذارند و درک این تاثیر می تواند در امر پیشگیری و درمان چاقی کمک کننده باشد.

چاقی در کودکان می تواند عوامل جسمی داشته باشد یا عوامل روحی یا حتی ترکیبی از عوامل جسمی و روحی . اما صر نظر از عامل به وجود آورنده ی آن ، چاقی می تواند خودش عامل به وجود آورنده مشکلات روحی در آینده باشد.والدین برای کمک به فرزندان خود ابتدا باید بدانند که دلیل چاقی فرزندان شان روحی است یا جسمی . برای این کار بهتر است با پزشک کودک مشورت کنند و با انجام آزمایشات متوجه شوند که آیا مشکل او جسمی و تغذیه ای است یا نیاز به بررسی های روانشناختی دارد.

مهم ترین تکنیک های روان شناسی در کاهش وزن بدن

چندین تکنیک روان شناسی برای کمک به کاهش وزن وجود دارد، استفاده از این تکنیک ها باعث می شود که کودک راحت تر و بهتر لاغر شود و بتواند وزن کم شده خود را حفظ کند ، زیرا کاهش وزن بدون تغییر طرز فکر ، معمولا نتیجه ماندگاری نخواهد داشت.

رفتار درمانی در چاقی

رفتار درمانی بر تغییررفتارهای ناسالم از قبیل عادت های غذایی ضعیف و عدم تحرک که در افزایش وزن نقش دارند ،تمرکز دارد.

مداخلات رفتار درمانی به اشکال مختلفی صورت می گیردو می تواند به صورت جلسات گروهی یا انفرادی ، یک تا چهار بار در ماه برگزار شوند. مداخلات رفتار درمانی همچنین می توانند از طریق سیستم عامل هایی مانند برنامه های گوشی های هوشمند ، مشاوره تلفنی یا خود نظارتی از طریق وبسایت ها انجام شود.تعداد جلسات و مدت زمان برنامه ها در مداخلات رفتار درمانی متفاوت است.

درمان شناختی برای چاقی

روان درمانی بخش اساسی در درمان کودکان مبتلا به چاقی یا کودکانی که دارای اضافه وزن هستند محسوب می شودو سبب می شود تا رژیم غذایی  موثر باشد. روان درمانی همچنین به فرد کمک می کند تا تغییرات ناشی از رژیم غذایی طولانی مدت را حفظ کند.

روان شناس ، عادات غذایی ، زمینه و عواملی را که بر عادات فرد تاثیر می گذارند، ارزیابی می کند، سپس مداخله روانشناختی خاصی را پیشنهاد می کند.

درمان روانشناختی برای چاقی و اضافه وزن همیشه به نیازهای خاص کودک بستگی دارد.به طور کلی ، روان شناس تمام عادات مربوط به غذا را بررسی می کند و اول باید از نزدیک همه عوامل روانشناختی مربوط به غذا و رژیم غذایی را ارزیابی نماید.

هر نوع مداخله ای برای درمان چاقی بدون درمان روانشناختی کامل نیست.ابتدا باید عادات کودک را تغییر داده و یاد بگیرد که با استرس و احساسات کنار بیاید . اگر این کار را نکند ، عادات ناسالم بر می گردند. در این شرایط رابطه کودک با غذا تغییر نکرده است فقط وزن خود را از دست داده است.کودک وقتی فقط وزن کم می کند ، اما سبک زندگی یا رابطه خود را با غذا را تغییر نداده است.به احتمال زیاد به سرعت ، افزایش وزن خواهد داشت.

تکنیک روان شناسی NLP

برنامه ریزی عصبی کلامی (NLP)یک رویکرد شبه علمی برای ارتباطات ، پیشرفت شخصی و روان درمانی است که در زمینه کاهش وزن ، به فرداین امکان را می دهد تا کل روش فکر کردن در مورد مواد غذایی و شکل بدن را تغییر دهدتا در نهایت به خوردن آنچه نیاز دارد  برسد،در واقع از خوردن غذای خود بدون احساس عذاب وجدان لذت ببرد ولی در عین حال زیاده روی نکند .

این تکنیک باعث می شود باورهای غلط ،افکار و احساسات وکارهای کودک تغییر کند. رژیم غذایی دستوری قابل انعطاف است نه مجموعه ای از قوانین سفت و سخت.چون اگر رژیم را برای خود سخت بگیرد انگیزه خود را برای لاغر شدن از دست می دهد . ممکن است به هر دلیلی رژیم خود را بشکند و این پایان دنیا نیست.

مثال می زنیم از شخصی که می خواهد وزن خود را کاهش دهد،این فرد معتقد است که ظاهر بیرونی مهم ترین جنبه زندگی است. و چون این فرد ظاهر فرد را قبول ندارداعتماد به نفس خوبی هم برای لاغر شدن ندارد. در نتیجه مضطرب می شودو منزوی و گوشه گیر، و از ارتباط با دیگران صرف نظر می کند.این فرد اگر تحت درمان قرار بگیرد و به درک صحیحی از خود برسد باعث می شود اضطرابش کم شود و اعتمادبه نفسش افزایش یابد. استفاده از این روشها ، به این فرد کمک می کند که هدف خود را پیدا کند و انگیزه لازم را برای کاهش وزن پیدا کند و با تکنیک های موثر یاد می گیرد که این انگیزه خود را تا رسیدن به هدف بالا نگه دارد تا هدفش برسد، که این گام بسیار مهمی در تداوم کاهش وزن است.

در جلسات گروهی درمان شناختی رفتاری چاقی تلفیقی از دو روش درمان چاقی از طریق رژیم درمانی و استفاده از تکنیک های روانشناسی می باشد. در این جلسات یاد می گیرند تا:

اضافه وزن خود را مدیریت کنند.

انگیزه کافی برای کاهش وزن را در طول مسیر داشته باشند و نا امید نشوند.

مهارتهای مختلف برای کنترل خود در موقعیتهای مختلف مثل مسافرت و میهمانی ها و...را کسب کنند.

یاد می گیرند در شرایطی مثل استرس ، نا امیدی ، پر خوری های کاذب ، و لع های غذایی و...چگونه رفتار کنند.

این دوره کمک می کند تا با یادگیری تکنیک هایی شیوه تفکرشان را تغییر دهند و با حس خوب به وزن ایده آل خود برسندو برای تمام عمر از اضافه وزن و چاقی رها شوند.

باید بدانیم که:

کودکان چاق در درمان ، نیاز مند همدلی و حمایت هستند . به صورتی که باید از برنامه های تعادل انرژی و سبک درست زندگی استفاده کرد و به همه کودکان آموزش داد.

در درمان کودکان چاق باید به مرور زمان ،فعالیت های دیگری جای خوردن را بگیرد. چون لذت بخش ترین کار برای کودک چاق ، خوردن است. بنابراین می توان با استفاده از استعداد یابی در کودک ، فعالیت های دیگر را جایگزین کرد .

به والدین توصیه می شود در طول مراحل درمان ، همراه و همیار کودک خود باشند . فعالیت بدنی مستمر را تشویق کنند ، عادت غذایی خانواده را مورد باز بینی قرار دهند. خود کودک به طرح درمانی آگاهی داشته باشد، با همکاری کودک سیستم رصد وزن کودک را درخانه اجرا کنند و اینکه با روش های تشویقی آشنا شوند و به طور مناسب برای تقویت انگیزه های کودک خود از آنها استفاده کنند.