معاونت بهداشت

طی تحقیقاتی که توسط فضا ویرانی دانشجوی کارشناسی ارشد پرستاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تهران در بیمارستان های تبریز صورت گرفته است، بیماران مبتلا به سرطان های بخش های مختلف دستگاه گوارش که در رده سنی 35 سال به بالا بوده اند و سابقه فامیلی ابتلا به سرطان را نیز نداشته اند،از الگوی غذایی مشابهی استفاده می کرده اند.
رابطه زیادی میان ابتلا به سرطان قسمت های مختلف دستگاه گوارش و نوع رژیم غذایی افراد در طول زندگیشان وجود دارد.
این الگوی غذایی یکسان که باعث بروز سرطان دستگاه گوارش در این افراد شده است ، شامل موارد زیر است :
1- استفاده از گوشت قرمز به صورت نمک سود
2- آب پز کردن گوشت توام با قورمه کردن گوشت قبل از آب پز آن
3-استفاده از روش خشک کردن و نمک سود کردن مواد غذایی جهت نگهداری در زمستان
4- استفاده زیاد از مواد غذایی حاوی نمک مانند پنیر و ترشی
5- مصرف کم سبزیجات و میوه جات
6- مصرف روغن های نباتی جامد به مقدار زیاد
7- مصرف زیاد چای  به صورت داغ
8- مصرف نان گندم بدون سبوس  یا نان سفید مثل لواش
همچنین در این تحقیق دو ویژگی مشترک دیگر در بین بیماران مبتلا به سرطان دستگاه گوارش یافت شد که یکی خلق و خوی عصبانی و تند و دیگری استفاده از ظروف روی جهت پخت غذا بود. تحقیقات این دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد واحد پزشکی تهران چنین نشان می دهد که رابطه زیادی میان ابتلا به سرطان قسمت های مختلف دستگاه گوارش و نوع رژیم غذایی افراد در طول زندگیشان وجود دارد.

سرطان مري سرطان مری از جمله سرطان های قسمت فوقانی دستگاه گوارش است كه عوامل مختلفی در بروز آن مؤثرند .علایم بیماری ، راه های تشخیص ، درمان و پیشگیری سرطان مری از جمله موضوعاتی است كه در اینجا مورد بررسی قرار می گیرد .
سرطان مری چیست ؟ سرطان مری یا سرطان "ازوفاژ" ، بیماری است كه در قسمتی از دستگاه گوارش اتفاق می افتد كه حلق را به معده متصل
می سازد . این قسمت كه مری  نام دارد به شكل یك لوله است .
سرطان مری چگونه ایجاد می شود؟ علت دقیق ایجاد سرطان مری مشخص نیست . به نظر می رسد كه مصرف الكل ، سیگار ، غذا و نوشیدنی های بسیار داغ خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند .
سرطان مری چه علایمی دارد ؟ در اغلب موارد اولین علامت عبارت است از این كه بیمار در بلع مواد غذایی دچار اشكال می شود . فرد ممكن است احساس كند كه غذا در گلویش گیر می كند .  در ابتدا ممكن است این مشكل در حین بلع مواد غذایی جامد مثل سیب ، گوشت و .... باشد . بعداً ممكن است فرد برای بلع غذاهای نرم و حتی مایعات نیز دچار مشكل شود 
با پیشرفت بیماری ، مری تدریجاً تنگتر می شود . یكی از علایم زودرس بیماری ، درد در ناحیه قفسه صدری است . ممكن است فرد در حین بلع مایعات داغ  دچار سوزش سر دل بشود . علایم دیررس بیماری شامل آبریزش از دهان ( به دلیل عدم بلع بزاق ) ، استفراغ  حاوی غذاهای هضم نشده ، و كاهش وزن هستند .
علایم تنفسی نیز شایع هستند . خشونت صدا و سرفه در صورتی ایجاد می شوند كه سرطان به قسمت های مجاور و نزدیكش دست اندازی كرده باشد .
سرطان مری چگونه درمان می شود ؟ درمان سرطان مری اغلب توسط جراحی و رادیوتراپی صورت می پذیرد . در مواردی شیمی درمانی نیز جزو مراحل درمان قرار می گیرد . انتخاب نحوه درمان وابسته است به اندازه سرطان ، محل آن در مری و میزان انتشار آن به قسمت های مجاور . گاهی مواقع درمان های غیر جراحی نیز مورد استفاده قرار می گیرند . این روش ها عبارتند از روش برای گشاد كردن قطر داخلی مری به صورتی كه امكان بلع راحت تر برای بیمار فراهم شود . (به این روش بوژیناژ گفته می شود ) رادیو تراپی نیز ممكن است برای كوچكتر نمودن اندازه سرطان مورد استفاده قرار گیرد .
اثرات درمان تا چه مدت باقی می مانند  ؟ در اكثریت موارد امكان درمان و علاج قطعی وجود ندارد . سرطان مری به سرعت رشد می كند . اغلب زمانی كه بیمار به پزشك مراجعه می كند و بیماری وی تشخیص داده می شود ، سرطان در مراحل پیشرفته رشد خود است . با این حال پیشرفت روش های جراحی ، رادیو تراپی و شیمی درمانی  میزان امید به زندگی و میزان احساس راحتی بیماران در حین زندگی را بهبود بخشیده اند .
چه روشها و اقداماتی به كنترل بیماری و درمان آن كمك می كند ؟ - روش های زیر ممكن است به تخفیف و كنترل علایم شما كمك نمایند .
- وعده های غذایی كم حجم اما مكرر داشته باشید.
- توصیه های پزشك مشاور تغذیه خود را رعایت نمایید تا غذاهایی میل كنید كه قدرت شما را حفظ می نمایند و بعد از درمان  درمان  به شما مواد غذایی اضافی را كه برای كمك به ترمیم و بهبود شما لازم هستند ، می رسانند .
- استراحت و خواب كافی داشته باشید .
- اگر پزشك برای شما داروی ضد درد تجویز كرده است آن را مصرف نمایید .
- در طی درمان و دوره بعد از آن،  نگاه مثبت و امیدوار خود را به آینده حفظ نمایید .
چگونه می توان از ابتلاء به سرطان مری پیشگیری كرد ؟ از آنجایی كه علل ایجاد كننده سرطان مری نامشخص هستند ، هیچ روش مطمئنی برای پیشگیری وجود ندارد كه صد درصد این اطمینان را ایجاد نماید كه فرد مبتلا نخواهد شد . از مصرف الكل و سیگار به طور كامل اجتناب نمایید 
برای معاینات دوره ای پزشكی مراجعه نمایید و به هر گونه تغییری در عملكرد قسمت های مختلف بدن خود توجه نمایید .

تاثیر تغذیه بر سرطان معده باید توجه داشت وجود عوامل خطر همواره به معنی ابتلا به بیماری نیست و تنها شرایط را برای ابتلا به بیماری بیشتر می ‌کند.
تحقیقات پزشکان یک مرکز سرطان ‌شناسى در ژاپن حاکى از آن است که مصرف بیش از حد نمک  با سرطان معده ارتباط دارد.
چنان که مصرف 6-4 گرم نمک در غذاى روزانه، خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد و کسانى که روزانه 15-12 گرم نمک مصرف مى ‌کنند، خطر ابتلاى آنها به سرطان چندین برابر مى‌ شود.
محققان این نتایج را با بررسی عادات غذایى 40 هزار داوطلب و با در نظر گرفتن عادات دیگر آنها مانند سیگار کشیدن و مصرف مشروبات الکلى  در مدت 11 سال به دست آوردند.
همچنین به گزارش نشریه ی بین‌المللی سرطان، افرادی که در دوران نوجوانی و کودکی خود به طور معمول هر روز چیپس  مصرف می‌ کنند،(به دلیل وجود مقادیر زیادی نمک و روغن‌های اشباع در این مواد غذایی) نسبت به دیگران 27 درصد بیشتر به سرطان معده مبتلا می‌ شوند.
همچنین، مسئولان وزارت بهداشت چین و سازمان جهانی بهداشت، علاقه ی وافر چینی‌ها به انواع ترشی ‌جات، شورها، غذاهای دودی مثل ماهی ‌دودی و سیگار را علت شیوع بیش از حد سرطان معده در این کشور می ‌دانند.
بنابراین غذاهای دود زده و نمک سود شده، گوشت و ماهی دودی و خشک شده و روغن‌های سرخ شده همگی احتمال ایجاد سرطان معده را افزایش می ‏دهند.
برعکس مصرف میوه و سبزیجات تازه فرد را در مقابل ابتلا به سرطان محافظت می ‏کند. همچنین مصرف فیبرهای غلات  به میزان زیادی (تا 70 درصد) خطر ایجاد سرطان معده را کاهش می ‏دهد.
بر طبق آمار ارائه شده از سوی سازمان جهانی بهداشت، درکشورهایی که از گوشت قرمز زیاد استفاده می کنند، ابتلا به سرطان معده نیز شیوع بیشتری دارد. بنابراین باید توجه داشته باشید که استفاده از گوشت قرمز بیش از 13 بار در هفته احتمال سرطان معده را دو برابر می‌ کند به خصوص اگر گوشت به صورت کبابی، پخته شود.
مصرف مقادیر زیاد آهن غذایی با افزایش خطر ابتلا به سرطان معده و حلق مرتبط شناخته شده است، اما جالب این است که محققان معتقدند این خطر با افزایش مصرف روی کاهش می‌ یابد.
به گزارش خبرگزاری رویترز هلث از نیویورک، دکتر دیوید یاکوبس از دانشگاه مینه ‌سوتا در مینیاپولیس و همکارانش نتایج تحقیق روی 34 هزار زن یائسه 55 تا 69 ساله را بررسی کردند و این زنان به مدت 16 سال پیگیری شدند.
در این مدت 75 مورد سرطان دستگاه گوارش فوقانی (52 مورد سرطان معده و 23 مورد سرطان حلق) گزارش شد. این محققان بین مصرف آهن و خطر ابتلا به سرطان دستگاه گوارش فوقانی ارتباطی را کشف کردند. اما بین مصرف روی  و احتمال ابتلا به این نوع سرطان یک ارتباط معکوس مشاهده شد. این زنان بر اساس میزان مصرف آهن غذایی  خود به دو گروه تقسیم شدند:
خطر ابتلا به سرطان دستگاه گوارش فوقانی در کسانی که کمترین مصرف آهن غذایی را داشتند صفر و در کسانی که بیشترین مصرف آهن غذایی را داشتند 3 برابر افزایش نشان می ‌داد. این ارتباط در مورد مصرف روی برعکس بود، یعنی بیشترین مصرف روی با 13 درصد کاهش خطر ابتلا به این نوع سرطان مرتبط بود. این نتایج حتی با در نظر گرفتن دیگر عوامل خطر مانند شاخص توده ی بدنی،  فعالیت بدنی، مصرف مولتی ‌ویتامین و مصرف چربی اشباع شده، ویتامین‌های C، A ، E تغییری نکرد.

 پیشگیری، بهتر از درمان
شایان ذکر است میزان موفقیت در درمان بیماری چندان زیاد نیست، لذا پیشگیری می ‌تواند نقش بسیار مهمی ‌داشته باشد. بنابراین نکات زیر را در نظر داشته باشید:
1- آزمایش‌های توصیه شده توسط پزشک را مرتب انجام دهید، چرا که معاینات منظم دستگاه گوارش در همه ی افراد، به ویژه افراد مسن، در تشخیص زودرس این سرطان مؤثر است.
2- تحقیقات نشان داده‌اند که رژیم‌های غذایی مهم ترین عامل در ابتلا به سرطان معده هستند و استفاده از غذاهای محتوی ویتامین A و C ، ویتامین E  و بتاکاروتن به علت خاصیت آنتی اکسیدانی در جلوگیری از ابتلا به سرطان معده بسیار مؤثر هستند، بنابراین مصرف بیش از 5-4 وعده از میوه‌ها و سبزی‌های تازه را در برنامه ی غذایی خود داشته باشید.هویج، بروکلی ، کاهو‌های ایرانی، کدوی حلوایی  و... نمونه‌هایی از آنها به شمار می ‌آیند.
3- مصرف نمک و غذاهای سرخ‌کرده  را بسیار محدود کنید و برای پخت غذا،  روش‌هایی نظیر بخارپز کردن و پخت در ماکروویو را برگزینید. خوردن مداوم غذاهای شور ممکن است خطر ابتلا به سرطان معده را دو برابر کند.
4 - سیگار نکشید  و اگر سیگاری هستید مقدار آن را کاهش دهید و به سابقه ی خانوادگی این بیماری توجه کنید.
 

نكات قابل توجه
مصرف زیاد غذاهای چرب و ادویه‌دار منجر به ورم معده می‌شود
بر اساس خبرگزاری ایسنا یك متخصص گوارش اعلام كرد : استفاده بیش از حد غذاهای چرب و ادویه‌دار، غذاهای آلوده و پرخوری می‌تواند باعث ایجاد ورم معده  شود.
دكتر حسن خدمت، در تعریف بیماری ورم معده گفت : متخصصان گوارش، ورم معده را تورم بافت معده و تشخیص وجود التهاب با انجام پاتولوژی ، قرمزی و زخم های سطحی كه در آندوسكوپی معده دیده می‌شود، تعریف می‌كنند.
وی با بیان این كه احساس سنگینی ، تورم و برآمدگی ناحیه بالای شكم كه مردم به عنوان ورم معده می‌شناسند، به تنهایی اهمیت ندارد، افزود: اگر این علائم با بقیه علائم گوارشی همراه باشد و حداقل یك ماه طول بكشد، باید به پزشک مراجعه کرد..
این متخصص گوارش، یك مسمومیت غذایی ساده، مسمومیت‌های خیلی شدید، عفونت معده ناشی از میكروب هلیكو باكتر، مصرف انواع مسكن‌ها ( آسپرین ، بروفن ، ایندومتازین ، دیكلوفناك )، مصرف الكل ، سیگار و استرس  را از علل پیدایش بیماری ورم معده برشمرد.
وی میكروب هلیكو باكتر پیلوری را یكی از علل مهم پیدایش ورم معده دانست و به ایسنا توضیح داد: رعایت اصول بهداشتی شخصی و عمومی منجر به پیشگیری از این بیماری خواهد شد.
این متخصص گوارش با تأكید بر درمان ورم معده  ناشی از میكروب هلیكو باكتر اظهار داشت: درمان نشدن این بیماری منجر به زخم اثنی‌عشر و معده و حتی سرطان  خواهد شد.
وی با بیان این كه بیماری های ناشی از ورم معده بستگی به عامل بیماری دارد، گفت: ورم معده ناشی از مصرف الكل ، سیگار  و قرص‌های مسكن منجر به زخم و خونریزی شدید و مشكلات جدی گوارشی ایجاد می شود
مصرف قهوه و چای پر رنگ در بروز زخم معده نقش دارند
مصرف قهوه ، چای  پر رنگ ، الكل و ادویه  در تشدید و بروز بیماری زخم معده دخالت دارند. همچنین مصرف زیاد غذاهای ترش ، شور، میوه و سبزیجات خام و برنج نیز در ازدیاد ترشح اسید معده و سوزش و دردهای معده و اثنی عشر و در نتیجه مزمن شدن و تورم آن دخالت دارند.مبتلایان به زخم‌ معده و اثنی‌عشر و ناراحتی روده بهتر است از غذاهایی استفاده كنند كه هضمشان آسان و ساده بوده و باعث نفخ دستگاه گوارش نشود كه از جمله این غذاها می‌توان بهغذاهای كبابی و خورشتی، انواع سوپ كم چرب ، آب میوه‌ها، نان ، پنیر و ماست  در مقدار كم اشاره كرد. استرس  و فشار عصبی ، داشتن گروه خونی O، میكروب هلیكو باكترپیلوری ، مصرف قهوه و الكل از عوامل تشدید كننده زخم معده  و اثنی‌عشر هستند.
البته باید متذکر شوم که مصرف میوه و سبزی خام در افرادی که ناراحتی معده دارند ، مضر است نه تمام افراد. بنابراین باید میوه و سبزی را تا حد ممکن به صورت پخته مصرف کنند.