معاونت بهداشت

موج سوم ايدز و ضرورت آموزش بهداشت جنسي

ايدز از مهم‌ترين بيماري‌هاي قرن حاضر است و هم‌اكنون نظر دولتمردان دنيا را به خود جلب كرده است. در سال 2007 دو میلیون و 700هزار نفر در سراسر دنیا مبتلا به اچ آی وی شده اند و حدود دو میلیون نفر از مبتلایان فوت کردند و اکنون بیش از 33میلیون نفر با اچ آی وی زندگی می کنند که نیمی از آنان مرد و نیمی از آنان زن هستند. تقریبا در هر 14 ثانیه یک جوان 15 تا 24 ساله آلوده به اچ آی وی مبتلا می شود. در هر دقیقه دو کودک بر اثر ایدز یتیم می شوند و در هر دو دقیقه یک کودک بر اثر بیماری های مرتبط با ایدز می میرد. 

   در خصوص روند شیوع اچ آی وی/ایدز در جامعه می توان سه مرحله که تحت عنوان موج همه گیری از آن یاد می شود مشخص نمود:

موج نخست ايدز از طريق دريافت خون و فراورده‌هاي خوني آلوده، مشخصاً فاكتور 8 آلوده برای بیماران هموفیلی، آغاز شد. مداخلة سريع و به‌موقع و اصلاح سيستم خونگيري و كنترل فاكتورهاي وارداتي سبب شد كه همه گیری نخست ايدز مهار شود.

موج دوم ايدز در كشور هم برخاسته از اعتياد تزريقي و استفاده مشترك از سرنگ و سوزن و  وسايل تزريق آلوده به‌ويژه در زندان‌ها بود.

موج سوم اپيدمي ايدز را می توان نشات گرفته از شركاي جنسي معتادان تزريقي مبتلا دانست. از آنجا که بيش از يك‌سوم از معتادان تزريقي كشور متأهل هستند و حدود يك‌سوم آنان با همسرانشان زندگي مي‌كنند احتمال انتقال آلودگی به همسران و سایر شرکای جنسی آنان و گسترش ایدز در جامعه از این طریق وجود دارد. همچنین در صورت باردار شدن زن مبتلا به اچ آی وی امکان انتقال آلودگی به فرزند در طی حاملگی، زایمان وشیردهی بسیار زیاد است، که این خود به گسترش دامنه ایدز در جامعه می انجامد. انتقال از راه جنسی براي جمعيت جوان كشور ما با رفتارهای پرخطر جنسي کنترل نشده نوعي تهديد محسوب مي‌شود.

حقیقت این است که اگر امروز براي مهار موج سوم ايدز اعتباري در نظر گرفته نشود ناگزير به صرف هزينه‌هاي ميلياردي در سال های آینده خواهيم بود. بين سه همه گیری ايدز، روابط جنسي و مصرف تزريقي مواد مخدر ارتباط مستقيمي وجود دارد كه در صورت عملكرد نادرست هزينه‌هاي سنگيني را به جامعه تحمیل خواهد کرد. كنترل رفتارهای پرخطر اعم از رفتار جنسي محافظت‌نشده و اعتياد تزريقي بايد در جامعه نهادینه شود، باید ضمن ترويج روابط جنسي سالم و توصيه به خویشتنداری و وفاداري و پايبندي به خانواده، استفاده از روش‌هاي محافظت كننده (نظير كاندوم) هم آموزش داده شود.

از طرفی از آنجا که دستورات ديني و فرامين اسلام نوعي كاهش آسيب و آموزش بهداشت جنسي محسوب مي‌شود اگر با پنهان‌كاري عاملي براي ابتلاي جوانان باشيم مرتكب گناه و اشتباه بزرگي شده‌ايم.

البته عده‌اي با اين اعتقاد كه آموزش بهداشت جنسي نوعي ترويج بي‌بندوباري است مخالف اجراي اين برنامه‌هاي آموزشي هستند، اين در حالي است كه درستي اين باور در هيچ جاي دنيا به اثبات نرسيده است، همان‌طور كه تجربه نشان داده که توزيع سرنگ يك‌بار‌مصرف تشويق و ترويجي براي اعتياد تزريقي نبوده و نيست.

متاسفانه حركت موج سوم ایدز كند و بطئي بوده و با اطمينان كاذبي در جوامع همراه است كه موجب غافلگيري آنها مي‌شود.آغاز آموزش بهداشت جنسي از سنين كودكي امری ضروري بوده و آموزش‌هاي متناسب با سن بايد از طرق مختلفي نظير مدرسه، خانواده، دوستان همسال، فيلم‌هاي آموزشي، رسانه‌ها و حتي از طريق متون آموزشي در دانشگاه‌ها و رهبران ديني و مذهبي انجام شود به‌نحوي كه وفاداري و خویشتنداری و در صورت رعايت نكردن آن، استفاده از كاندوم در روابط جنسی مشکوک براي جوانان نوعي پرستيژ اجتماعي محسوب شود.

آمارهاي جهاني حاكي از آن است كه 10 درصد بار بيماري‌ها در گروه سني نوجوان (ردة سني 10 تا 19 سال) است اين در شرايطي است كه 40 درصد جمعيت ايران را جوانان و نوجوانان در ردة سني 10 تا 24 سال تشكيل مي‌دهند. بنابراين به‌نظر مي‌رسد حداقل فايدة آموزش بهداشت جنسي كاهش بار بيماري‌هاي آمیزشی نظیر ایدز در اين گروه سني است. بررسي‌هاي كشوري هم حاكي از آن است كه گروه سني 24 تا 35 سال گروه سني غالب اچ‌آي‌وي مثبت در كشور است كه عامل آن رفتارهاي پرخطري است كه از دورة نوجواني آغاز شده است.

 هزينة درمان ساليانة فرد مبتلا به ايدز آن هم درمانی که نمی تواند از مرگ جلوگیری کند و تنها کیفیت زندگی فرد را بهیود می بخشد، در ايران حدود پنج ميليون تومان برآورد می شود که با اين ميزان هزينه مي‌توان يكصد هزار بروشور با هدف آگاه‌سازي جوانان و نوجوانان چاپ و منتشر كرد. به عبارتي، هزينة درمان يك فرد مبتلا معادل آگاه‌سازي يكصد هزار جوان و نوجوان ايراني است.

به عقيدة برخي كارشناسان، پرداختن به مقولة بهداشت جنسي كودكان و نوجوانان و جوانان به معناي توانمندسازي آنان در شناخت خطرات و حفاظت از خود، ايجاد اعتماد ‌به ‌نفس و قدرت «نه» گفتن، ايجاد توانايي تجزيه و تحليل مسائل جنسي، داشتن رفتارهاي سالم جنسي و مصون ماندن از اختلالات و بيماري‌ها و بالاخره رشد و تكامل كودكان و نوجوانان و تبديل آنها به افراد بالغ سالم می باشد. 

  همچنين كسب اطلاعات و مهارت‌هاي زندگي، دسترسي به مشاوره و خدمات مورد نياز، و مشاركت خود جوانان در سياستگذاري و اجرا از اركان اساسي تأمين سلامت جوانان و نوجوانان است كه مسئوليت آن برعهدة والدين، اوليا و سازمان‌هاي مسئول در جامعه است تا با برنامه‌ريزي‌ها و اقدامات عاجل و مداوم و مناسب، نياز اين گروه را برآورده سازند.

براي كاهش عوارض و تبعات رفتارهاي پرخطر جنسي، آموزش بهداشت جنسي و روابط جنسي سالم بايد از دوران كودكي و از خانواده‌ها آغاز شود، مي‌توان برنامه‌هاي آموزشي را متناسب با سن و جنس افراد ارائه كرد تا درعين‌حالي كه منافاتي با هنجارها و سنت‌هاي جامعه نداشته باشد توانايي نوجوانان را از دوران كودكي افزايش دهد.

سهولت دسترسي به اطلاعات از طريق اينترنت، سي‌دي و ماهواره و نيز به روز شدن فرايند اطلاع‌رساني در دنيا باعث شده كه جوانان و نوجوانان و كودكان در معرض دريافت انبوهي از اطلاعات غلط قرار گيرند كه حاصلي جز گرايش به سمت رفتارهاي پرخطر جنسي و اطلاعات نادرست از رفتارهاي جنسي ندارد،پس ضروری به نظر می رسد قبل از اینکه نوجوانان و جوانان ما اطلاعات نادرست را از این منابع کسب کنند، ما خود عهده دار آموزش صحیح آنها در رابطه با مسائل جنسی شویم و اطلاعات درست را از طریق آموزش روابط جنسی سالم در اختیار آنها قرار دهیم.

ناآگاهي و ناآشنايي با حقوق و وظايف فردي به معناي كاهش توانمندي فرد است كه متأسفانه در برخي موارد، هنجارهاي غيرعلمي و نادرست اجتماعي در تشديد اين مسئله مؤثر است. هنجارهاي اجتماعي، قابل تغيير و جزئي از فرهنگ هر جامعه هستند، از وظايف مسئولان، نهادها و رسانه‌ها فرهنگ سازي صحيح، و اصلاح هنجارهاي اجتماعي نادرستي است كه بين عموم جا افتاده است.

 براساس نتايج بررسیها ضعف در آموزه‌هاي ديني و باورهاي معنوي، ضعف مهارت‌ها براي مقابله با هيجانات جنسي، ضعف آموزش و نيز فقدان تعاملات مؤثر در نظام خانواده، و پايبندي افراد و جامعه به برخي از آداب و رسوم كه عمدتاً مغاير با شرع است علت اصلی گرايش برخي از جوانان به رفتارهاي پرخطر جنسي شناخته شده است.

بنابراين به‌نظر مي‌رسد براي مهار موج سوم مهم‌ترين بيماري آميزشي (ايدز) كه جوانان كشور را مورد هدف قرار داده است¬آموزش بهداشت جنسي و آغاز آن از دوران كودكي و در خانواده‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است.

مرکز مشاوره بیماریهای (ایدز، هپاتیت و بیماریهای آمیزشی)

• با انجام آزمایش ایدز

• مشاوره داوطلبانه و آموزش راههای پیشگیری در افراد دارای رفتار پرخطر 

• ارائه خدمات درمانی و مراقبت از بیماران مبتلا به HIV/AIDS

• توزیع وسایل حفاظتی مانند کاندوم و سرنگ 

آدرس :  انتهای نیروگاه (خیابان توحید) جنب پمپ بنزین- روبروی امامزاده سید معصوم  تلفن : 38618008- 38618700

کلیه خدمات ارائه شده در این مرکز بصورت رایگان می باشد.

محمد علی¬گل

کارشناس ارشد آموزش بهداشت

مرکز بهداشت استان قم