به مناسبت دهم آذر روز جهانی ایدز
دانستنی هایی در باره اچ آی وی / ایدز
بیماری ایدز درمان قطعی ندارد ولی وظیفه همه انسانها آشنایی با بیماری و حفاظت خود و نزدیكانشان از خطر ابتلا به این بیماری است . ایدز ربطی به جنس، نژاد یا سن خاصی ندارد و تمام افراد را مبتلا میكند . ابتلا به بیماری ایدز فلج كننده است و خود بیمار همواره از مشكلات و بیماریهای جسمی رنج می برد و خانواده اش نیز با مشكلات روحی و اقتصادی بیماری دست و پنجه نرم خواهند كرد.
تاریخچه :
كشف بیماری ایدز(1) به این صورت بود كه ابتدا در سال 1980 میلادی چندین بیماری ناشایع در افراد خاص بروز كرد. غیر طبیعی بودن بیماری در این افراد كه معمولا از گروههای خاصی چون همجنس بازان ، معتادان تزریقی ، بیماران هموفیلی ، دریافت كنندگان خون و شركای جنسی آنها بودند ، محققان را به این نتیجه سوق داد كه ویروس این بیماری از راه انتقال خون و تماس جنسی منتقل می شود . تظاهر بیماری به صورت ابتلا به بیماریهایی بود كه پیش از آن تنها در افرادی كه نقص ایمنی داشتند مشاهده شده بود . سرانجام با تلاشهای بسیار ، عامل بیماری ایدز كه ویروس بود شناسایی گردید و به عنوان " ویروس نقص ایمنی انسانی" یا "اچ آی وی(2)" نام گرفت.
1- AIDS = Acquired Immunodeficiency Syndrome
2- HIV = Human Immunodeficiency Virus
تعریف :
ویروس اچ . آی . وی باعث اختلال عملكرد سیستم ایمنی بدن می شود و مشكلات ناشی از بیماری ایدز هم نتیجه درست كار نكردن ایمنی بدن انسان مبتلا می باشد ، كه می تواند موجب عفونت های مرگبار و برخی از اشكال سرطانها شود .
به صورت دقیق تر ویروس اچ.آی.وی در بدن انسان به سلولهایی از بدن كه نخستین سلولهای ایمنی بوده و می خواهند زنگ آماده باش سیستم ایمنی را به كار اندازند ، حمله میكند و طبیعی است كه با از كار افتادن آنها این سیستم دیگر فایده ای نخواهد داشت.
اهمیت اطلاع از مشخصات بیماری :
بیماری ایدز به عنوان طاعون قرن بیستم و یكی از مهمترین مشكلات بهداشتی قرن حاضر هر روز در حال گسترش است.
بیماری ایدز درمان قطعی ندارد ولی وظیفه همه انسانها آشنایی با بیماری و حفاظت خود و نزدیكانشان از خطر ابتلا به این بیماری است . ایدز ربطی به جنس، نژاد یا سن خاصی ندارد و تمام افراد را مبتلا میكند . ابتلا به بیماری ایدز فلج كننده است و خود بیمار همواره از مشكلات و بیماریهای جسمی رنج می برد و خانواده اش نیز با مشكلات روحی و اقتصادی بیماری دست و پنجه نرم خواهند كرد.
كودكان یكی از قربانیان اصلی بیماری ایدز هستند چون از طرفی بسیاری از كودكان در مرحله جنینی یا هنگام زایمان از مادران آلوده ، مبتلا به بیماری می شوند و از طرفی بسیاری از آنان به سبب بیماری و مرگ والدین خود یتیم شده یا درگیر مشكلات اقتصادی ناشی از آن هستند . جوانان نیز از آسیب پذیر ترین گروهها در مقابل همه گیری ایدز هستند .بر اساس بررسی های انجام شده حدود نیمی از آلودگی های جدید با ویروس اچ آی وی در جوانان كمتر از 25 سال بروز می كند اما با وجود آسیب پذیری جوانان ، آنها نیرویی مناسب برای مبارزه با همه گیری ایدز هستند. جوانان با داشتن اطلاعات مناسب و مهارتهای لازم زندگی ، ظرفیت چشمگیری برای سازگاری با رفتار ایمن تر نشان می دهند.
بزرگسالان نیز باید از خطرات احتمالی ایدز آگاه باشند و خود را از آن مصون دارند . در واقع یک فرد بزرگسال باید بداند كه رفتارهای جنسی وی تا چه حد در سلامت خود او و كودكانش مؤثر است. همچنین فرد بزرگسال باید بداند كه اعتیاد و سایر انحرافات ، وی و خانواده اش را در معرض خطر قرار می دهد .
علائم بیماری ایدز و راه های تشخیص آن:
در حال شناسایی به هنگام و دقیق عفونت اچ. آی. وی. از اولویت های مهم بهداشتی محسوب می شود، زیرا:
اولاً: پیشرفت های حاصله در درمان بیماری، زمینه ارتقاء كیفیت زندگی و افزایش طول عمر مبتلایان را فراهم نموده است.
ثانیاً: پیشگیری از عفونت های قبل از تولد با امكانات موجود تا حد زیادی امكان پذیر است.
ثالثاً: تدارک یک منبع خون سالم برای مصارف بالینی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.
براساس علایم بالینی و آزمایشگاهی از زمان ورود ویروس به بدن دو دوره وجود دارد:
الف) دوره آلودگی: در این دوره با وجود ورود ویروس به بدن هیچ علامت بالینی وجود ندارد و شامل دو مرحله می باشد:
1. مرحله پنجره: در این مرحله ویروس وارد بدن شده اما هیچ علامت بالینی و آزمایشگاهی ندارد و ممكن است از دو هفته تا شش ماه به طول انجامد.
2. مرحله آلودگی: در این مرحله آلودگی فرد از نظر آزمایشگاهی قابل تشخیص است، اما هنوز علائم بالینی ندارد. این دوره ممكن است پنج تا بیست سال طول بكشد.
اولین علایم عفونت اچ ای وی میتواند در عرض 6 هفته كه از ورود ویروس به بدن‌می‌گذرد ایجاد شود. بعضی از افراد علایمی شبیه به یك سرماخوردگی یا آنفلوآنزای ساده را نشان می‌دهند كه ممكن است تعدادی یا تمام علایم زیر را داشته باشد:
- بزرگ شدن غدد لنفاوی
- تب و بالا رفتن دمای بدن
- خستگی و درد عضلات
- بثورات پوستی
- گلو درد
این علائم معمولاً بعد از چند هفته از بین می‌روند و بسیاری از افراد آلوده به اچ آی وی كاملاً احساس سلامتی می‌كنند. با این حال در بعضی افراد ممكن است اختلالات جزیی زیر ایجاد گردد:
- بزرگ باقی ماندن غدد لنفاوی
- عفونتهای دهانی مثل برفك دهان، تب خال
- زگیل‌های تناسلی گسترده
- خارش پوست
- كاهش وزن
مدت زمانی كه از آلوده شدن یك فرد به اچ آی وی تا بروز علائم ایدز لازم است در افرادمختلف متفاوت می‌باشد و میتواند از یك سال تا 14 سال باشد. اغلب، افراد از ابتلاء خودبه عفونت اچ آی وی بی‌اطلاع هستند و بعد از چند سال كه دچار عفونتهای شدید و یابعضی از انواع سرطانها شدند به وجود ایدز در خودشان پی می‌برند.
اهمیت دوره آلودگی در این است كه فرد با وجود نداشتن علائم بالینی و حتی عدم اطلاع خود میتواند ویروس را از طریق خون و ترشحات منتقل سازد. در این دوره ویروس تكثیر یافته و سیستم ایمنی به تدریج مختل می شود، تا جایی كه بدن توان مقابله در برابر عفونت ها و سرطان ها را ندارد.
ب) دوره بیماری: در این دوره كاهش تدریجی نیروی دفاعی در افراد آلوده باعث می شود تا علائم بالینی ظاهر گردد. علائم مهم بیماری ایدز عبارتند از:
- بزرگ شدن غدد لنفاوی بدن
- اسهال و تب بیشتر از یک ماه
- كاهش مفرط وزن (بیش از 10 درصد وزن بدن در طول شش ماه).
- خستگی شدید و پایدار و بی حالی
- تعریق شبانه
- سرفه مداوم بیش از یک ماه
- بثورات پوستی خارش دار
- زخم های دهانی و برفک دهان
- عفونت تبخال عود كننده
عفونت های شدید و نامعمول پوستی یا ریوی و ... كه به درمانهای عادی پاسخ نمی دهند.
در این زمان درمان بیمار به سختی امكان پذیر است . با این حال، هیچ كدام از علایم به تنهایی اختصاصی برای بیماری ایدز نیست و ممكن است در سایر بیماریها نیز دیده شوند. لذا تشخص قطعی فقط توسط پزشكان و متخصصین امكان پذیر است.
آیا آلودگی با ویروس اچ. آی. وی. و بیماری ایدز را می توان درمان كرد؟
امروزه واكسنی كه مردم را در مقابل ویروس اچ. آی. وی. مصون كند وجود ندارد و هیچ درمان قطعی برای فردی كه آلوده شده است در دسترس نیست. هرچند تلاش برای درمانهای جدید و مؤثرتر ادامه دارد، درمانهای جدید كه تركیب درمانی نام دارند از درمان چند دارو برای درمان استفاده می كنند و موجب امید به زندگی طولانی تر برای افراد آلوده می باشند. باید توجه داشت كه این درمانها فوق العاده پرهزینه هستند و در نتیجه دور از دسترس بسیاری از افراد آلوده قرار دارند. علاوه بر آن، مصرف دقیق داروها (20 قرص یا بیشتر در روز در زمان معین) دشوار و اغلب دارای عوارض جانبی نامساعد می باشد.
با توجه به اینكه هزینه سنگین درمان ایدز را دولتها تقبل می كنند (یعنی داروها را به رایگان در اختیار بیماران قرار می دهند)، بارسنگینی بر دوش دولتها بوده و قسمت عمده ای از بودجه بخش سلامت به جای هزینه شدن در مصارف ضروری صرف هزینه داروهای ایدز خواهد شد.
نحوه تشخیص
اگر شما مشكوک هستید كه ممكن است به اچ آی وی آلوده شده باشید، باید یک آزمایش خون بدهید تا مشخص گردد كه آیا آنتی بادیهای ضد ویروس در بدن شما وجود دارد یا خیر.
اگر نتیجه آزمایش اچ آی وی منفی بود، پزشك به شما توصیه خواهد نمود كه سه ماه دیگردوباره مراجعه نمایید تا دوباره آزمایش خون انجام شود، زیرا از هنگامی كه ویروس واردبدن میشود، مدتی وقت لازم است، تا آنتی بادیها در بدن ساخته شوند.
همچنین تشخیص عفونت اچ آی وی در نوزادانی كه از مادران آلوده به ویروس به دنیا می آیند مشكل می‌باشد، زیرا آنتی بادیهای مادر ممكن است تا 18 ماه هم در خون كودک باقی بماند.
ایدز وقتی تشخیص داده میشود كه بیماریهای مرتبط با ایدز مثل عفونت پنوموسیستیس ایجاد شود و یا اینكه در آزمایش خون مشخص گردد كه تعداد لنفوسیتهای CD4 از سطح معینی پایین‌تر رفته است.
نحوه درمان کنترلی:
اگر نتیجه آزمایش اچ آی وی (HIV) شما مثبت اعلام شد، شما باید تحت نظر یک متخصص بیمارهای عفونی قرار بگیرد. درمان دارویی ممكن است وقتی كه تشخیص عفونت اچ آی وی برای شما داده شد و یا وقتی كه تعداد لنفوسیستهای CD4 شما كاهش یافت، شروع شود. با پیشرفتهایی كه در درمان چند دارویی با داروهای ضد ویروس ایجاد شده است، میتواند به میزان زیادی از پیشرفت عونت اچ آی وی به سمت ایدز جلوگیری نماید.
وقتی كه ایدز ایجاد شد، عفونتهای فرصت طلب آماده حمله می‌شوند. در بعضی موارد،ممكن است برای پیشگیری طولانی مدت از این عفونتها، از درمانهای دارویی استفاده كرد.
هنوز هیچ معالجه‌ای برای عفونت اچ آی وی كشف نشده است، اما ایجاد داروهای موثر باعث شده است كه در كشورهای پیشرفته كه افراد قدرت خرید این داروها را دارند، این بیماری از یك بیماری سریعاً كشنده به یک بیماری مزمن تبدیل شود. از وقتی كه این‌درمانهای تركیبی با استفاده از چند داروی ضد ویروسی در درمان ایدز بكار رفته است، میزان مرگ و میر در مبتلایان به ایدز در كشورهای پیشرفته به میزان زیادی كاهش یافته است. با این حال برای اكثر مبتلایان به ایدز كه در كشورهای عقب افتاده و جهان سوم‌زندگی می‌كنند، آینده مایوس كننده‌ای وجود دارد. فقط تعداد كمی از آنها به درمانهای‌جدید دسترسی پیدا می‌كنند و در مورد سایر افراد كه تحت درمان قرار نمی‌گیرند، درعرض ده سال نیمی از آنها خواهند مرد.
ایدز از روشهای زیر انتقال پیدا می کند:
تماس جنسی حفاظت نشده با شخص آلوده به ویروس اچ آی وی :
اگر زن یا مرد آلوده به ویروس باشد می تواند از طریق آمیزش جنسی حفاظت نشده آن را به طرف مقابل انتقال دهد . ویروس از مرد به زن یا بالعكس سرایت می كند و سن و جنس و نژاد تاثیری در انتقال ندارد . باید به خاطر داشت كه هرگونه فعالیت كه امكان تماس مایعات بدن یک شخص را با دهان مقعد ، مهبل ، جریان خون ، بریدگی یا زخمهای یک شخص دیگر وجود آورد در حال حاضر خطرناک محسوب میشود .
خطر آلودگی در صورت ابتلا فرد به بیماری مقاربتی افزایش می یابد.
داشتن روابط جنسی با افراد مختلف نیز خطر ابتلا را بسیار بالا می برد .
باید دانست كه در تماس جنسی مقعدی احتمال ابتلا به بیماری ، بسیار بیشتر از تماس جنسی مهبلی است.
احتمال آلوده شدن زن از مرد آلوده به ویروس ، هشت برابر بیشتر از احتمال آلوده شدن مرد از زن آلوده می باشد.
حتی یک بار مقاربت جنسی حفاظت نشده با فرد آلوده به ویروس می تواند منجر به آلودگی شما شود.
از راه خون و فرآورده های خونی، استفاده از سرنگ های مشترک بخصوص در بین معتادان تزریقی و به كار بردن ابزار و وسایل آلوده:
اگر خونی آلوده به ویروس باشد، به هر صورت كه وارد خون شخص سالم شود، او را آلوده می كند. با توجه به پیشرفت تكنولوژی و شناخت و پاكسازی خون های آلوده، امروزه خطر انتقال ویروس از راه تزریق خون و فرآورده های خونی در دنیا كاهش یافته است. ابزارهای پزشكی و دندانپزشكی، لوازم حجامت و سوراخ كردن گوش یا ختنه، ابزار های خالكوبی، طب سوزنی و تیغ سلمانی اگر استریل نباشند ممكن است در صورت استفاده برای افراد مختلف كه حداقل یكی از آنها آلوده باشد، سبب انتقال بیماری شوند. استفاده از مسواک مشترک نیز می تواند از عوامل انتقال باشد.
سرنگ آلوده بخصوص در میان معتادین تزریقی یک عامل مهم انتقال در سراسر دنیاست و در كشورمان ایران نیز از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.
انتقال از مادر آلوده به كودک:
ویروس ایدز می تواند قبل از زایمان، هنگام زایمان و پس از زایمان از مادر آلوده به نوزاد انتقال یابد، كه راه جلوگیری از انتقال آن، استفاده از داروها، زایمان به طریقه سزارین و عدم شیردهی مادر آلوده به ویروس می باشد.
راه هایی كه ویروس ایدز از طریق آنها منتقل نمی شود
ویروس اچ. آی. وی. از بسیاری از مایعات بدن نظیر خون، ترشحات جنسی مردانه و زنانه، بزاق، ادرار، اشك، عرق و شیر مادر جدا شده است. اما ثبت شده كه فقط در صورت تماس با خون، ترشحات جنسی و شیر مادر بیماری انتقال می یابد. بنابراین از طرق تماس های عادی مثل كاركردن با یكدیگر، زندگی دسته جمعی، هم صحبت شدن و معاشرت اجتماعی در محیط های عمومی و مكان های پر تراكم مثل محیط كار، منزل یا تماس روزمره با افراد آلوده، هم سفره بودن، هم كلاسی بودن و نشستن در كنار یكدیگر یا همكار بودن و از راه روابط عادی اجتماعی مثل سوار شدن در اتوبوس یا تاكسی سرایت نمی كند. همچنین انتقال از راه های زیر نیز ممكن نیست و نیازی به جداسازی و قرنطینه فرد آلوده یا بیمار از افراد سالم و خانواده او وجود ندارد:
- خوردن و آشامیدن یا استفاده از كارد و چنگان و لیوان و سایر وسایل و ظروف غذا خوری متعلق به فرد آلوده یا رستوران های عمومی و غذا خوردن با یكدیگر.
- پوشیدن لباسهای آلوده یا لمس وسایلی كه آنها لمس كرده اند.
- استفاده از سرویس های بهداشتی مشترک (حمام، دستشویی).
- تماس با اشک یا بزاق.
- از راه هوا (سرفه، عطسه)
- استفاده از تلفن های عمومی.
- شناكردن در استخر و رودخانه با افراد آلوده به ویروس.
- نیش حشرات یا گازگرفتگی و تماس با ترشحات حیوانات.
- در آغوش گرفتن و بازی كردن با نوزاد یا كودک آلوده به ویروس.
- مراقبت از شخص مبتلا با رعایت اصول بهداشتی.
- انجام كمک های اولیه با رعایت صحیح اصول ایمنی.
الفبای پيشگيری از ایدز
در يک دنيای ايده آل، برای پيشگيری از ايدز، تنها نياز است که الفبای پيشگيری در نظر گرفته شود.
ABC (Abstinence, Be faithful, Use Condom)
(خودداری از رابطه جنسی، وفاداری طرفين و استفاده از کاندوم)
اين الفبا تأکيد دارد که از رابطه جنسی تا قبل ازدواج خودداری کنيد، به شريک جنسی متعهد خود وفادار باشيد، همچنين به عنوان روش جايگزين برای کسانی که دو مورد اول را نتوانستند اجرا کنند می‌بايست در هنگام رابطه جنسی با هر شريک جنسی از کاندوم استفاده نمايند. اين مراحل سه گانه به نظر ساده می‌آيند.
اين تصور غلط وجود دارد که کليه افراد به طور يکسانی قادرند در مورد کليه مقوله‌های زندگی و بهداشت باروری و جنسی خود تصميم‌های درستی بگيرند.
در حالی که دشواری رعايت ABC کاملاً مشهود است، به طرق مختلف پيشگيری نيز تحت تأثير انگی قرار می‌گيرد. به عنوان مثال، افرادی که آلوده نيستند منکر احتمال ابتلا خود شده و احتمالاً مراقبت و پيشگيری لازم را نمی‌کنند، حتی در مواقعی که احتمال آسيب پذيری بسيار لازم است. به نظر می‌رسد انگ با توانايی اشخاص و زوجين در زمينه استفده از کاندوم و همچنين استفاده مرتب و مداوم از آن مرتبط می‌باشد. تنها بيان خود کاندوم در برنامه‌های بهداشتی نيز انگی را در ارتباط با اچ.آی.وی به وجود می‌آورد. به اين صورت که صرف توصيه استفاده از کاندوم در هر تماس و رابطه جنسی امکان دارد به اين صورت تفسير شود که فرد پيمان شکنی کرده يا به وفاداری شريک جنسی خود مشکوک است. همچنين احساس شرمندگی برای شکست در پيشگيری از عفونت و يا بروز عفونت را به عنوان خطای فردی انگاشتن تنها مانع يافتن مراقبتها و درمان مورد نياز خواهد شد و در اين راه، همه گيری زمينه مناسبی برای انتشار در ميان جوامعی که به طور بحرانی نياز به کمک دارند، خواهد يافت.
