تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (CCHF)

تب خونریزی دهنده کریمه کنگو اولين بار در سالهاي 1944- 1945 باعث ابتلاي بيش از 200نفر درمنطقه كريمه واقع در اوکراین ( اتحاد جماهيرشوروي سابق) شد.  عامل بيماري بعدها در سال 1956 به همراه علائم مشابه در كنگو ( زئيرZair ) واقع در قاره آفريقا شناسائي شد. به همين علت نام اين بيماري تركيبي از هر دو محل كريمه و كنگو انتخاب گرديد.
امروزه در بيشتر كشورها به خصوص كشورهاي همسايه ايران، ويروس اين بيماري و يا آنتي‏بادي مربوط به آن جداشده است. درايران براي اولين بار در يك مطالعه روي كنه‏هاي جدا شده از دامها در سال 1978 (كنه هاي Ixodidea وargasidae) مشخص شد كه اين كنه‏ ها آلوده به ويروس عامل CCHF مي‏باشند. منشاء آن ورود دام ها ی آلوده از مناطق مرزی شرق کشور اعلام شد.
مشخصات عامل بيماري:
عامل بيماري ويروسي از خانواده بونا ویریده  (Bunyaviridae) و جنس نایرو ویروس (Nairovirus)  مي‏باشد. اين ويروس داراي پوشش پروتئيني (Envelop) است و قطر ساختمان ويروس nm100 – 85 مي باشد واز گروه RNA هاي يك رشته‏اي مي‏باشد.(Enveloped Virion 85-100nm – Single Strand – negative Sense RNA)
مقاومت ويروس در برابر حرارت كم است ودردماي c ˚56  بمدت 30  دقيقه از بين مي رود؛ بنابر اين پختن گوشت و يا پاستوريزه كردن شير باعث از بين رفتن ويروس ميگردد، ضمنا ويروس مي‏تواند در خون به مدت ده روز در دماي c ˚40  مقاومت كند. ويروس در محيط اسيدي مثلا اسيد استيك 2%  ( ويا محيط اسيدي ايجاد شده پس از جمود نعشي ) از بين مي رود و همچنين در برابر هيپوكلريت سديم يك درصد (Hypochlorite) و محلول 2% Glutaraldehyde و يا ضدعفوني كننده‏هاي فنوليك  Phenolic  5 تا 3  درصد، حساس مي‏باشد. صابون و مايعات يا مواد شستشو دهنده با اينكه ويروس را از بين نمي برند ولي می توانند ويروس را تا حدي غير فعال كنند.
راههای انتقال بيماري:
1.    گزش کنه يكي از راههاي مهم ابتلاء می باشد. كنه بالغ از طريق تخمدان خود ويروس را به نوزادان خود انتقال مي‏دهد. در فصل فعاليت كنه، اوايل بهار تا پائيز، احتمال آلودگي زيادتر مي‏باشد. كنه‏ها از طريق گزش حيوانات مختلف از جمله گاو، گوسفند و بز را مبتلا مي سازند. غير از كنه‏، اغلب حشرات نيز با تغذيه ازخون دام‏هاي مبتلا ، مي‏توانند بيماري را به ساير حيوانات و يا انسان انتقال دهند. پرندگاني كه حاوي كنه باشند به خصوص پرندگاني كه بطور فصلي كوچ مي‏كنند مي‏توانند در صورت آلودگي بيماري را به نقاط مختلف پراكنده كنند، ضمنا دام دراثر تماس با خون يا ترشحات مبتلايان آلوده مي‏شود.
2.     انسان در اثر تماس مستقيم ( پوششهاي مخاطي) با خون و ترشحات يا بافت هاي آلوده دام (بخصوص افرادي كه درصنعت دام نقش دارند از جمله دامپزشكان، دامپروران، كاركنان كشتارگاه) و يا كاركنان بيمارستان مثل پزشكان، پرستاران، بهياران، و…. در اثر تماس با افراد بيمار و يا وسايل آلوده آنها یا گاهی اوقات زنان خانه دار در اثر تماس با خون و ترشحات یا بافت های آلوده هنگام قطعه قطعه کردن گوشت و جگر دام بلافاصله پس از ذبح و بدون استفاده از دستکش به بيماري مبتلا مي‏شوند. ضمنا از طريق تنفس در تماس با دامهاي آلوده نيز امكان ابتلا وجود دارد.
3.    مهم ترین راه انتقال  که معمولا منجر به مرگ می گردد مصرف جگر خام یا نیم پز می باشد.
علائم بيماري:   
در دام:  پس از دوره كمون 3 تا 12 روزه عفونت خوني ويروس Viremia ايجاد مي‏شود دامها بندرت علائم كلينيكي نشان ميدهند و در اثر عفونت خوني ويروسي تب بمدت يك هفته در دام دوام مي‏يابد و گهگاهي در حالت حاد خونريزي در مخاطات و يا پرخوني ديده مي‏شود و پس از يك هفته دام بعنوان ناقل بيماري ويروس را از خود دفع مي‏‏كند.
در انسان: اين بيماري درانسان به صورتهاي حاد، تحت حاد و خفيف يا فرم مخفي گزارش شده است در فرم حاد پس از عفونت خوني ويروس علائم تب و سردرد، درد عضلاني، لرز،گلودرد، دردشكم، تهوع و استفراغ، اسهال، پرخوني ملتحمه چشم و حساسيت به نور ديده مي‏شود و بين روزهاي سوم تا ششم از شروع علائم، دانه‏هاي قرمز جوش مانندي (Petechi) درسطح بدن به خصوص روي سينه، دست و پا و مخاطات بدن (دهان و واژن) ايجاد مي‏شود. در فرم شديد در اثر شدت بيماري لكه‏هاي خونريزي در زير پوست مشاهده شده  به همراه خون دماغ، استفراغ خوني، ملنا (مدفوع خوني در اثر خونريزي در دستگاه گوارش) و خونريزي رحمي مي‏باشد.
مرگ ممكن است در اثر تداوم اسهال و در نتيجه از دست رفتن مايعات بدن ، خونريزي مغزي و يا ادم ريوي و نارسائي ريوي اتفاق افتد. بيماراني كه بدن آنها در برابر بيماري مقاومت كند از روز دهم به بعد همراه با محو شدن لكه‏هاي خونريزي بهبودي مي‏يابند ولي دوره نقاهت ممكن است تا ماهها به طول انجامد كه به همراه عوارضي مثل اختلال در CNS مانند مننژيت، رعشه و غش، كما و نهايتا خونريزي مغزي، سقط جنين، ريزش مو، تورم مفاصل و اعصاب، زردي در اثر تورم كبد، اختلال در بينايي و شنوائي، لخته گسترده داخل رگي(DIC)   (به همراه ضايعات كليوي، قلبي و مغزي) ميباشد.
مورد مشکوک: خونریزی ،تب ،درد عضلانی همرا ه با سابقه تماس با دام یا کنه یا تماس با انسان بیمار
 مورد محتمل:کاهش پلاکت(کمتر از ۱۵۰۰۰۰)و کاهش گلبول سفید (کمتر از ۳۰۰۰) یا فزایش گلبول سفید (بیشتر از ۹۰۰۰)
مورد قطعی  : تست سرو لوزیک مثبت یا جدا کردن ویروس از نمونه خون
روش تشخيص:
درهفته اول بيماري و درمرحله تب مي توان با نمونه‏گيري از خون ويروس را جدا كرد همچنين مي‏توان ويروس را از نمونه‏هاي بافتي مثل بافت كبد، طحال، كليه، غدد لنفاوي جدا كرد.  PCR، IFA، CFT و ... راههای تشخیصی دیگر می باشد.
همچنين با اندازه‏گيري SGOT و SGPT مي‏توان به عفونت ويروس در كبدViral Hepatitis پي برد معمولا در مبتلايان SGOT  بالاتر ازSGPT مي‏باشد.
درمان:
 در درمان بيماران غير از مصرف داروي Ribavirin  كه براي درمان تب‏هاي هموراژيك باسندرم كليوي مؤثر مي‏باشد مي‏توان از تزريق خون، يا مايعات جايگزين آن جهت كنترل حجم خون و تزريق ويتامينها و … استفاده كرد.
پیشگیری:
1.     بهترين راه پيشگيري محافظت در برابر گزش كنه مي‏باشد (استفاده از لباس کار و تجهیزات حفاظت فردی می تواند موثر باشد و هر روز لباس و وسائل را تا حد امكان سم‏پاشي و ضدعفوني كنند) لازم است برای دام ها در طي دورة پرواري چندين نوبت از سم‏پاشي يا حمام ضد كنه استفاده كرد.
2.    وقتي بيمار مبتلا به اين بيماري در بيمارستان بستري شود خطر انتقال عفونت در داخل بيمارستان وجود دارد بايد اقدامات كافي جهت جلوگيري از آلودگي از جمله ايزوله كردن و قرنطينة شخص بيمار، ضدعفوني وسائل در دماي
C  60 بمدت يك ساعت و يا استفاده از مواد ضدعفوني كننده جهت وسایل و اشياء كه حساس به حرارت مي‏باشند (از جمله ضدعفوني كردن توسط اتيلن اكسيد)، پوشيدن دستكش ضخيم يا دولا، كلاه، عينك و غيره…
3.    چون كنترل و جداسازي دام هاي مشكوك به آلودگي (حاوي تعدادي كنه و داراي تب يا علائم ديگر) میسر نمیباشد و یا  نگهداري و قرنطينه مقدور نیست ، توصيه مي‏شود پس از اقدامات بهداشتي ضمن كشتار دام،لاشه را مستقيما به بازار عرضه ننمایند، بلكه با نگهداری 24 ساعت در یخچال یا سردخانه (دمای 4 تا 8 درجه سانتیگراد) و پس از طی مراحل جمود نعشي مورد مصرف قرار دهند، خریداران گوشت نیز توجه نمایند که ممکن است فروشنده دام به این عمل اقدام ننموده باشد لذا پس از 24 ساعت و با استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (دستکش و ...) نسبت به قطعه قطعه کردن گوشت و مصرف آن اقدام نمایند  بايد توجه كرد كه امعا، و احشائ دام ( شكمبه, روده و معده, كبد ) ومغزبعلت تاخیر در ايجاد جمود نعشي بايد طبق ضوابط بهداشتي (نگهداری بیشتر از 24 ساعت در سردخانه) مصرف گردند .

هشدار بهداشتي : از خريد گوشتهاي بازرسي نشده بدون مهر دامپزشكي  ( كشتار غير مجاز ) خودداري كنيد.